________________
प्रमैयचन्द्रिका टीका श०२४ उ.१ सू०५ संक्षिपञ्चेन्द्रियतिरश्चां नारके०नि० ४४५ उववज्जेज्जा' जघन्येन सागरोपमस्थितिकेषु नैरयिकेषूत्पधेत, 'उक्कोसेण वि सागरोवमटिइएसु उववज्जेज्जा' उत्कृष्टतोऽपि सागरोपमस्थितिकेषु नैरयिकेषु उत्पोत, 'ते णं भंते ! जीवा एगसमणं' ते खलु भदना ! जीवा उत्कृष्टस्थितिकरत्नपमानारकेपुत्पत्स्यमानाः रत्नमभानरकेषु एकसमयेन कियन्त उत्पन्ना भवन्ती ? ति प्रश्नः । उत्तरमाह-'एवं सो चेव चउत्थो गमओ निरवसेसो भाणियन्यो' एवं स एव चतुर्थों गमो निरवशेषो भणि तव्यः एवमत्रापि चतुर्थगमस्यैवायत्तिः करणीया चतुर्थे यथा कथितं तथैव इहापि ज्ञातव्यम् कियन्त एकसमयेन उत्पद्यन्ते इति प्रश्नस्य जघन्येन एको वा द्वौ वा त्रयो वा उत्पधन्ते उत्कृष्टतः संख्याता वा असंख्याता वा रत्नमभानारके जघन्यस्थितिकाः पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिका उत्पधन्ते, इत्यादि सर्वमेवोत्तरं चतुर्थगमवदेव द्रष्टव्यम् । एसु. उन नारकों में वहां उत्पन्न होता है कि जिनकी जघन्य स्थिति एक सागरोपम की है, और उत्कृष्ट स्थिति भी एक सागरोपम की है, गौतम के इस प्रश्न का कि' उत्कृष्ट स्थितिवाले रत्नप्रभा नारकों में उत्पन्न होने वाले वे वहां रत्नप्रभा नरकों में एक समय में कितने उत्पन्न होते हैं। उत्तर देते हुए प्रभु उनसे कहते हैं-'एवं सो चेव च उत्थो गमओ. निरवसेसो भाणियव्यो' हे गौतम ! यहां वही चतुर्थगम सम्पूर्ण रूप से कहना चाहिये, अत: इसके अनुसार यहां पर इस प्रश्न के उत्तर में ऐसा कहलेना चाहिये कि रत्नप्रभा नरक के नारकों में वे जघन्य स्थिति वाले पंचेन्द्रियतिर्यग्योनिक जीव एक समय में कम से कम एक अथवा दो तीन तक उत्पन्न होते हैं और उत्कृष्ट से-संख्यात और असंख्यात रोवमट्टिइएसु०' ते ना२मा पानी पन्य स्थिति में सावशेषमनी हाय અને ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ પણ એક સાગરોપમની હોય તેમાં તે ઉત્પન્ન થાય છે. ગૌતમસ્વામી પ્રભુને પૂછે છે કે હે ભગવદ્ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિવાળા રત્નપ્રભા પૃથ્વીના નારકમાં ઉત્પન થવા વાળા તેઓ ત્યાં રતનપ્રભા પૃથ્વીના નારકમાં એક સમયમાં કેટલા ઉત્પન્ન થાય છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે 3-'एवं सो चेत्र च उत्थो गमओ निरवसेखो भाणि यवो' है गौतम ! अखियां તે ચૂથે ગમ સંપૂર્ણ રીતે કહેવું જોઈએ જેથી ચેથા ગામમાં કહ્યા અનુસાર અહિયાં આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં એવું કહેવું જોઈએ કે-રત્નપ્રભા પૃથ્વીના નરકના નારકમાં જઘન્ય સ્થિતિવાળા પંચેન્દ્રિય તિર્યંચનિવાળા તે જીવે એક સમયમાં ઓછામાં ઓછા એક અથવા બે અથવા ત્રણ સુધી ઉત્પન્ન થાય છે. અને ઉત્કૃષ્ટથી-સંખ્યાત અને અસંખ્યાત સુધી ઉત્પન્ન થાય છે,
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૪
