________________
૯૪
भगवती सूत्रे
I
निरवसेसं' यथा पञ्चमदेशिकः तथैव निरवशेषम् कदाचिदेकवर्णः कदाचिद् द्विवर्णः कदाचित् त्रिवर्णः कदाचित् चतुर्वर्णः कदाचित् पञ्चवर्णः । एवमेक द्वि त्रिचतुः पञ्चरसवत्वं, कदाचित् एकद्विगन्धवत्वं एवं द्वित्रि चतुःस्पर्शोऽपि ज्ञातव्यः, तत्र चत्वारः शीतोष्ण स्निग्धरूक्षाः स्पर्शाः सूक्ष्मेषु बादरेषु चानन्तप्रदेशिक स्कन्धेषु भवन्ति, मृदुकगुरुलघुकठोरस्पर्शास्तु बादरेष्वेव भवन्तीति । 'बादर परिणए भंते!' बादरपरिणतः खलु भदन्त ! 'अणतपरसिए खंधे' अनन्तमदेशिकः स्कन्धः 'कइवन्ने पुच्छा' कतिवर्गः इति पृच्छा, हे भदन्त ! बादरमें प्रभु कहते हैं - जहा पंचपएसिए तहेव निरवसेसं' हे गौतम ! जैसा कथन इनके होने का पंचप्रदेशिक स्कन्ध में किया गया है । उसी प्रकार से वह सब इनमें भी जानना चाहिये । तथा च ये सब स्कन्ध कदाचित् एकवर्णवाले, कदाचित् दो वर्णवाले, कदाचित् तीनवर्णवाले, कदाचित् पांचवर्णवाले होते हैं, इसी प्रकार से कदाचित् दो गंधवाले होते हैं, कदाचित् एकरसवाले, कदाचित् दो रसवाले, कदाचित् तीन रसवाले, कदाचित् चाररसवाले, कदाचित् पांच रसवाले होते हैं तथा कदाचित् दो स्पर्शवाळे, कदाचित् तीन स्पर्शवाले, कदाचित् चारस्पर्श होते हैं ऐसा जानना चाहिये । शीत, उष्ण स्निग्ध और रूक्ष ये चार स्पर्श सूक्ष्म एवं बादर अनन्तप्रदेशिक स्कन्धों में होते हैं। मृदुक, गुरु, लघु, एवं कठोर ये चार स्पर्श बादरों में ही होते हैं ।
अब गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं-' बादर परिणएणं भंते! अनंतपरसिए खंधे कइवन्ने पुच्छ ।' हे भदन्त ! जो अनन्तप्रदेशिक स्कन्ध સ્પધને જે પ્રમાણે વણુ, ગંધ, રસ અને સ્પશ હાવાનું કહેવામાં આવ્યું છે. તેજ પ્રમાણે તે તમામ કથન આ અસ`ખ્યાત પ્રદેશવાળા સ્કંધના વિષયમાં પણ સમજી લેવું તે આ પ્રમાણે છે. તે બધા જ સ્કંધ કદાચિત્ એક વણુ વાળા, કદાચિત્ એ વણુ વાળા, કદાચિત્ ત્રણ વર્ણવાળા, કદાચિત્ ચાર વણુ વાળા, અને કદાચિપાંચ વર્ષોંવાળા હોય છે. એજરીતે કોઈવાર એક ગધ વાળા અને કોઈવાર એ ગધવાળા હાય છે. અને કદાચિત્ એક રસવાળા, કદાચિત્ એ રસવાળા કદાચિત ત્રણ રસવાળા કાચિત્ ચાર રસવાળા અને કદાચિત્ પાંચ રસવાળા હોય છે. તથા કેાઈવાર એક સ્પવાળા અને કાઇવાર એ સ્પર્શીવાળા કેાઈવાર ત્રણ સ્પર્શવાળા કોઇવાર ચાર સ્પ વાળા હાય है तेभ समभवु. शीत, उष्णु, स्निग्ध भने ३क्ष मे प्रमाणे यार स्यर्श સૂક્ષ્મ અને માદર અન'તપ્રદેશી કધમાં હાય છે. મૃદુ, ગુરુ, લઘુ, અને કઠેર એ ચાર પશ ખાદરમાં જ હાય છે. ગૌતમ સ્વામી પ્રભુને એવુ पूछे छे - " बादर परिणए णं भंते अनंतपएसिए खंधे कइवन्ने पुच्छा" हे
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
