________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२० उ०५ सू०८ अनन्तप्रदेशिकपुद्गलगतवर्णादिनि० ८३१ परिणतः, बादरस्वं स्थूलत्वं तत स्थूलतां प्राप्त इत्यर्थः 'अनंतपरसिए खंधे' अनन्तमदेशिकः स्कन्धः - अनन्ताः प्रदेशा अवयवतया विद्यन्ते यस्यावयविनः सोऽनन्तमदेशिकः एतादृशः स्कन्धः स्थूलावयवी सः 'कइवन्ने' कतिवर्णः कतिगन्धः कतिरसः कतिस्परीः स्थूरावयविनि कियन्तो वर्णगन्धरसस्पर्शाः विद्यन्ते इति प्रश्नः, 'एवं जहा अहारसमस जात्र सिय अनुफा से पन्नत्ते' एवं यथा अष्टादशेशते यावत् स्यात् अष्टस्पर्शः प्रज्ञप्तः तथाहि तत्रत्यं प्रकरणम्, भगवानाह - हे गौतम ! स्यादेकवर्णो यावत् पञ्चवर्णः स्वादेकगन्धः स्याद् द्विगन्धः स्यादेक
,
9
अत एसिए खंधे०' हे भदन्त ! जो अनन्त प्रदेशिक पुद्गल स्वन्ध बादर रूप परिणाम से परिणत होता है वह कितने वर्णोंवाला, कितनी गंधों वाला, कितने रसों वाला, और कितने स्पर्शो वाला होता है ? पूछने का तात्पर्य ऐसा है कि जो अनन्त प्रदेशों वाला पुद्गल स्कन्ध-अरन्त प्रदेश अवयवरूप से जिसमें विद्यमान होते हैं - अनन्त पुद्गल परमाणुओं के संयोग से जो जन्य होता है ऐसा स्थूलावयवी पुद्गल कितने वर्णादि वाला होता है ? उत्तर में प्रभु कहते हैं- ' एवं जहा अट्ठारसमसए जाब सिय अटुफा से पन्नते' हे गौतम ! जिस प्रकार से अठारहवें शतक में 'यावत् वह कदाचित् आठ स्पर्शो वाला होता है' इस पाठ तक कहा गया है वैसा ही कथन यहां पर भी कर लेना चाहिये, उत्तररूप में वहां का प्रकरण इस प्रकार से है- हे गौतम ! वह कदाचित् एक
'बायर परिणए णं भंते! अनंत परसिए खंधे पुच्छा' डे लगदन् ? भनन्तપ્રદેશવાળો પુદ્ગલ સ્કંધ અંદર રૂપ પરિણામથી પરિણામવાળા થાય છે, તે કેટલા વર્ણવાળો હાય છે? કેટલા ગધેાવાળો હાય છે ? કેટલા રસાવાળા હાય છે? અને કેટલા સ્પર્ધાવાળા હાય છે ? પૂછવાના હેતુ એ છે કેઅનત પ્રદેશવાળો પુલ સ્કંધ અનન્ત પ્રદેશી રૂપ અવયાથી જેમાં રહેલ હાય છે-અનન્ત પુદ્ગલ પરમાણુઓના સચૈગથી થવાવાળો હાય છે-એવે સ્થૂલ અવયવવાળો પુદ્ગલ કેટલા વગેŕવાળો હાય છે ? કેટલા ગધેાવાળો હાય છે ? કેટલા રસાવાળી હાય છે. અને કેટલા સ્પર્શવાળો હાય છે ? આ પ્રશ્નના उत्तरभां प्रभु डे छे है- 'एव जहा अट्ठारसमए जाव सिय अट्ठफासे पण्णत्ते' હૈ ગૌતમ ! અઢારમાં શતકમાં જે પ્રમાણે યાવત્ તે કોઈવાર આઠ સ્પવાળો હાય છે. આ પાઠ સુધીમાં કહેવામાં આવ્યું છે. તેજ પ્રમાણેનું કથન અહિયાં પણ સમજવું.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
