________________
भगवतीस्त्रे पंचवन्ने जार अट्ठफासे पन्नत्ते' निश्चयनयस्य मतेन पञ्चवर्णों यावत् अष्टस्पर्शः मज्ञप्तः, निश्चयनयस्य मतेन पञ्चवर्ण के परमाणुजन्यत्वेन भ्रमरे पञ्चवर्णवत्त्वम् एवं यावत् अष्टप्रकारकस्पर्शवत्वं चापि विद्यते एव भ्रमरे इति अत्र यावत्पदेन पञ्चरसद्विविधगन्धयोः संग्रहः । 'सुयपिच्छे णं भंते ! कइवन्ने०' शुकपिच्छः खलु भदन्त ! कतिवर्णः, कतिगन्धः, कतिरसः, कतिस्पर्शः ? हे भदन्त ! शुकपिच्छे कियन्तो वर्णाः सन्ति कियन्तो गन्धाः, कियन्तो रसाः, कियन्तः स्पर्शाः भवन्तीति प्रश्नः, भगवानाह-'एवं चेत्र' इति 'एवं चेव' एवमेव-भ्रमरसूबवदेव शुक्रपिच्छेऽपि ज्ञातव्यम् 'नवरं वावहारियनयस्स नीलए सुयपिच्छे' नवर व्यावहारिकनयस्य मतेन वाद नहीं होता है तथा नैश्चायिक नय यह प्रकट करता है कि भ्रमर केवलकाला ही नहीं है। किन्तु पांचों वर्णवाला है। पांचों रसवाला है। दो गंधोवाला है और आठ प्रकार के स्पों वाला है। निश्चयनय की ऐसी मान्यता भ्रमर में उसे पांचवर्ण के परमाणुओं से यावत् आठ प्रकार के स्पर्शो से जन्य होने के कारण से है। अब गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं-'सुयपिच्छेणं भंते !' हे भदन्त ! जो तोते के पंख हैं वे कितने वर्णवाले, कितने गंधवाले, कितने रसवाले
और कितने स्पर्शवाले हैं ? उत्तर में प्रभु ने कहा है-'एवं चेव' हे गौतम ! भ्रमर के सूत्र के जैसा यहां पर भी सूत्र जानना चाहिये । अर्थात् नैश्चयिक की मान्यता के अनुसार शुक के पंख पांचवर्ण पांच रस, दो गंध और आठ स्पर्शवाले हैं। परन्तु भ्रमर व्यवहारनयकी अपेक्षा से काला है पर शुक के पंख काले नहीं है किन्तु वे हरा रंग से
નય એ બતાવે છે કે ભમરે કેવળ કાળે જ નથી પણ પાંચ વર્ષોવાળે છે. પાંચ રસવાળો છે. બે ગંધવાળે છે. અને આઠ સ્પર્શેવાળે છે. નિશ્ચયનયની આવી માન્યતા ભમરામાં તેને પાંચ વર્ણના પરમાણુથી થાવત્ આઠ પ્રકારના પશે અન્ય કારણથી થાય છે.
व गौतम स्वामी प्रभुने मे पूछे छे , “सुयपिच्छे णं भंते !" ભગવદ્ પોપટની જે પાંખ છે, તે કેટલા વર્ણવાળી, કેટલા ગંધવાળી, કેટલા રસવાળી, અને કેટલા સ્પર્શવાળી હોય છે? તેના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે"एवं चेव" भरना स मi प्रभार पोपनी ५iमना समयमा ५y સમજવું. અર્થાત નૈઋયિક નયની માન્યતા અનુસાર–પિોપટની પાંખ પાંચ વર્ણ પાંચ રસ, બે ગંધ, અને આઠ સ્પર્શવાળી છે. પરંતુ ભ્રમર વ્યવહારનય પ્રમાણે કાળા રંગનો છે, પરંતુ પોપટ કાળે હેતે નથી પણ લીલા રંગનો હોય છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
