________________
प्रमैयचन्द्रिका टीका श०२० उ०५ सू०५ सप्तप्रदेशिकस्कन्धस्य वर्णादिनि० ७३९ कालाश्च नीलाश्च लोहितश्च हारिद्राश्चेति चतुर्दशः १४, इति । एवमे ते सप्तमदेशिक स्कन्धे चतुष्कसंगोगे वर्णविषये पञ्चदश भङ्गा भवन्ति, 'सधमेए पंव सत्तरि भंगा भवंति' सर्वे एते पश्चसप्ततिभंगा ७५ भवन्ति । कासनीललोहितहारिद्राणां समुदायेन पञ्चदश भंगाः कथिताः १५ । एवमेव कालनीललोहितशुक्लानां समु. दायेनापि पश्चदश मङ्गा भान्ति १५, तथा काल नीलहारिद्रशुक्लानां समुदाये. नापि पश्चदश भङ्गा भवन्नि १५, तथा काललोहितहारिद्रशुक्लानां समुदायेनापि पञ्चदश भङ्गा भवन्ति १५, तथा नीललोहितहारिद्रशुक्लानां समुदायेनापि पश्चदशभङ्गा भवन्ति १५, इति पञ्चदशानां पञ्चसंख्यया गुणने पञ्चसप्ततिभङ्गा भवतीति । य नीलगा य, लोहियए य, हालिदगा य १४' यह १४ वा भंग है इसके अनुसार इसके अनेक प्रदेश कृष्णवर्ण वाले, अनेक प्रदेश नीलेवर्णवाले एक प्रदेश लोहितवर्ण वाला और अनेक प्रदेश पीलेवर्ण वाला हो सकता है। यह चौदहवां भंग है, पन्द्रहवां भंग मूल में कह दिया गया है। इस प्रकार के ये १५ भंग चतुर्वर्ण के योग में सप्तप्रदेशिक स्कन्ध में हुए हैं 'सव्वमेए पंचसत्तरि भंगा भवनि' कुल मिलाकर यहां ७५ भंग होते हैं, काल, नील, लोहित और हारिद्र इन चार वर्णों के योग से जो ये १५ भंग हुए हैं वे तो स्पष्ट ही हैं इसी प्रकार के १५ भंग काल, नील, लोहित, शुक्ल इन वर्गों के संयोग से भी होते हैं तथा १५ ही भंग काल, नील, हारिद्र, शुक्ल इन वर्गों के समुदाय से भी होते हैं तथा-काल, लोहित, हारिद्र शुक्ल इनके संयोग से भी 'सिय कालगा य, नीलगा य, लोहियए य, हलिहगा य१४' ते पोताना मन પ્રદેશમાં કાળા વર્ણવાળો હોય છે. અનેક પ્રદેશમાં નીલ વર્ણવાળો હોય છે. કેઈ એક પ્રદેશમાં લાલવર્ણવાળ હોય છે. તથા અનેક પ્રદેશોમાં પીળા વર્ણવાળા હોય છે. એ રીતે આ ચૌદમો ભંગ છે ૧૫ મે જંગ પહેલા જ કહ્યો છે. આ રીતે આ ૧૫ પંદર ભંગ ચાર વર્ગના રોગમાં સાત પ્રદેશવાળા સ્કંધના થયા છે. 'सध्यमेर पंचसत्तरि भंगा भवंति' ! सातशी १४चना मधीस પ પતેર ભેગો થાય છે, કાળાવ, નીલવણ, લાલવણ અને પીળા વર્ણ આ ચાર વર્ણોને ભેગથી જે ૧૫ પંદર ભેગો થાય છે. તે ઉપર બતાવવામાં આવ્યા છે. એ જ રીતે કાળા, નીલ, લાલ અને સફેદ વર્ણના વેગથી પણ પંદર ભંગ થાય છે. તથા કાળા, નલ, પીળા, અને સફેદ એ ચાર વર્ણોના
ગથી પણ ૧૫ પંદર ભંગ થાય છે. તથા કાળા, લાલ, પીળા અને સફેદ વર્ણના વેગથી પણ ૧૫ પંદર ગો થાય છે. તથા નીલ, લાલ, પીળા,
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૩
