________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२० उ०५ सू० ३ पञ्चप्रदेशिकस्कन्धनिरूपणम् ६६१ नीलए लोहियए हालिदए य' स्यात्-कदाचित् कालश्च नीलो लोहितो हारिद्रश्च, एकस्मिन् प्रदेशे काल:-कृष्णवर्णः तदपरदेशे नैल्य तदपरदेशे लौहित्यम् अवशिष्ट देशद्वये हारिद्रतेति कृत्वा चत्वारो वर्णाः पञ्चपदेशिकस्कन्धे निविष्टा भवन्ति 'सिय कालए य नीलए य लोहियए य हालिदगाय' स्यात्-कदाचित् कालश्च नीलश्च लोहितश्च हारिद्राश्चेति हारिद्रवहुवचनको द्वितीयभङ्गो भवति । 'सिय कालए य नीलए य लोहियगा य हालिद्दए य' स्यात् कदाचित् कालश्च नालश्व लोहिताश्व पीतश्चेति लोहितबहुवचनान्तः शेषेकवचनक चारवर्णों वाला होता है तो वह इस प्रकार से हो सकता है-'सिय कालए य नीलए लोहियए हालिद्दए य १' कदाचित् वह एक प्रदेश में कृष्णवर्ण वाला हो सकता है दूसरे एक प्रदेश में नीलेवर्ण वाला हो सकता है तथा तीसरे किसी एक प्रदेश में वह लालवर्णवाला हो सकता है
और अवशिष्ट दो देशों में वह पीतवर्ण वाला हो सकता है १ इस प्रकार से वह चारवर्ण वाला हो सकता है अथवा-'सिय कालए य नीलए य लोहियए य हालिदगा य' वह एक प्रदेश में कृष्णवर्ण वाला किसी एक प्रदेश में नीले वर्णवाला किसी एक प्रदेश में लाल वर्ण वाला और अनेक प्रदेशों में पीलेवर्ण वाला हो सकता है २ यह द्वितीय भा हारिद्र पद में बहुवचनान्त वाला है२, 'सिय कालए य नीलए य लोहियमा य हालिद्दए य' अथवा-वह किसी एक प्रदेश में कालेवर्ण वाला हो सकता है किसी एक प्रदेश में नीले वर्णवाला हो सकता है अनेक प्रदेशों में लालवर्ण वाला हो सकता है और एक प्रदेश में पीत. धर्ण वाला हो सकता है ३ यहां तृतीय लोहित पद बहुवचनान्त है એક પ્રદેશમાં કાળાવણું વાળો હોઈ શકે છે. બીજા એક પ્રદેશમાં નીલવર્ણવાળે હોય છે. ત્રીજા કેઈ એક પ્રદેશમાં તે લાલવર્ણવાળોઈ શકે છે. બાકીના બે પ્રદેશોમાં તે પીળાવવાળો હોઈ શકે છે આ પ્રમાણે ચારવણુંવાળો થઈ શકે છે. આ પહેલે ભંગ છે.૧
अथवा-'सिय कालए य नीलए य लोहियए य हालिदगा य २' वार ते પિતાના એક પ્રદેશમાં કાળાવર્ણવાળે હોઈ શકે છે. કેઈ એક પ્રદેશમાં નીલ વર્ગવાળા કોઈ એક પ્રદેશમાં લાવણુંવાળે તથા અનેક પ્રદેશમાં પીળાવર્ણવાળો હોય છે. આ ભંગમાં ચેાથું પદ જે હારિદ્ર સંબંધી છે તે બહુવચનાત છે. सशत सभी छे. २. सिय कालए य नीलए य लोहियगा य हालिदए य ३' અથવા તે પોતાના કેઈ એકપ્રદેશમાં કાળા વર્ણવાળે હેાય છે. કોઈ એક પ્રદેશમાં નીલવર્ણવાળો હોય છે. અનેક પ્રદેશમાં લાલવર્ણવાળો હોય છે. તથા કઈ એક પ્રદેશમાં પીળાવણુંવાળા હોય છે. આ ભંગમાં ત્રીજુ લાહિતપદ બહુવચનથી
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
