________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका २०२० उ०५ सू०२ पुलस्य वर्णादिमत्व निरूपणम् ६३१ देशाः शीताः देशा उष्णाः देशः स्निग्धो देशो रूक्ष इति त्रयोदशः । देशाः शीता: देशा उष्णाः देशः स्निग्धो देशा रूक्षा इति चतुर्दशो भङ्गा, देशाः शीताः देशा १३ वां भंग है इसमें अनेक देश शीतस्पर्शवाले भी हो सकते हैं अनेक देश उष्णस्पर्शवाले भी हो सकते हैं एकदेश उसका स्निग्धस्पौवाला भी हो सकता है और एकदेश उसका रूक्षस्पर्शवाला भी हो सकता है इस भंग में शीतपद में और उष्णपद में बहुवचनता की गई है सो उसका कारण ऐसा है कि जो देश स्निग्ध स्पर्शका अथवा रूक्षस्पर्श का है उस देश में भी शीतस्पर्श रह सकता है अथवा उष्णस्पर्श भी रह सकता है 'देशाः शीताः देशाः उष्णाः देशः स्निग्धः देशाः रूक्षाः' यह १४ वा भंग है इसमें उसके अनेक देश शीत भी हो सकते हैं अनेक ही देश उसके उष्ण भी हो सकते हैं एकदेश उसका स्निग्ध भी हो सकता है और अनेक देश उसके रूक्ष भी हो सकते हैं यहा शीतपद में उष्णपद में एवं रूक्षपद में बहुदेशव्यापकता रूप जो बहुवचनान्तता प्रदर्शित की गई है उसका कारण ऐसा है कि जो स्निग्धस्पर्श का एकदेश है उसमें भी और जो रूक्षस्पर्श के अनेक રૂક્ષસ્પર્શવાળો છે, ત્યાં શીતસ્પર્શ પણ રહી શકે છે, તથા જે દેશ ઉષ્ણસ્પર્શવાળે છે, ત્યાં સિનગ્ધ-ચિકણે સ્પશ પણ રહી શકે છે તે બતાवेस छ. | 0 मार! Raो छ. १२ 'देशाः शीताः देशाः उप्णाः देशः स्निग्धः देशः रूक्षः' मा तेरमा ममा तना अनेदेशी शीत १५ વાળા હોઈ શકે છે. તેના અનેક દેશ ઉણ સ્પર્શવાળા પણ હોઈ શકે છે. તેને એકદેશ સ્નિગ્ધસ્પેશવાળ પણ હોઈ શકે છે તથા એકદેશ રૂક્ષ સ્પર્શવાળે પણ હોઈ શકે છે. આ ભંગમાં શીતસ્પર્શ અને ઉણ સ્પર્શવાળા પહેલા અને બીજા પદને બહુવચનથી કહેલ છે તેનું કારણ એ છે કે-જે દેશ સ્નિગ્ધ સ્પર્શવાળે તથા જે દેશ રૂક્ષ સ્પર્શવાળો છે. તે દેશમાં પણ શીતસ્પર્શ રહી શકે છે. અથવા ઉચ્ચ સ્પર્શ પણ રહી શકે છે. તેમ બતાવવાને માટે બહુવચન नन। प्रयोत पहीमा ४२ छ. मा १३ मे म उह्यो छे. 'देशाः शीताः देशाः उष्णाः देशः स्निग्धः देशाः लक्षाः' मा योमा समातेना भने यो શીત સ્પશવાળા હોય છે. અનેક દેશે ઉણપવાળા હોય છે. એક દેશ સ્નિગ્ધ-ચિકણા પશવાળા હોય છે. તથા અનેક દેશે રૂક્ષ સ્પર્શવાળ હોય છે. આ ભંગમાં શીતસ્પર્શ ઉoણ સ્પર્શ તથા રૂક્ષ સ્પર્શવાળા એમ પહેલા બીજા તથા ચોથા પદને બહુવચનથી કહેલ છે. તેનું કારણ એ છે કે-સ્નિગ્ધચિકણા પેશને એકદેશ છે. તેમાં તથા રૂક્ષ સ્પર્શવાળા અનેક દેશમાં પણ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
