________________
भगवतीस्वे छाया-तिविधा खड्नु भदन्त ! जीवनितिः प्रज्ञप्ता ? गौतम ! पञ्च. विधा जीवनित्तिः प्रज्ञप्ताः तयथा एकेन्द्रियजीवनि त्तिर्यावत् पश्चेन्द्रियजीवनिर्वृत्तिः। एकेन्द्रियजीवनितिः खलु भदन्त ! कतिविधा प्रज्ञप्ता गौतम ! पञ्चविधा प्रज्ञप्ता, तद्यथा-पृथिवीकायिकैकेन्द्रियजीवनित्तिः, यावद्वनस्पतिकायिकैकेन्द्रियजीवनितिः। पृथिवीकायिकै केन्द्रियजीवनिर्वृत्तिः खलु भदन्त ! कतिविधा प्राप्ता ? गौतम ! द्विविधा मज्ञप्ता तद्यथा-सूक्ष्मपृथिवीकायिकैकेन्द्रियजीवनिति बादरपृथिवीकायिकैकेन्द्रियजीवनितिः । एवमेतेनाभिलापेन भेदो यथा वर्धकबन्धस्तैजसशरीरस्प यावत् सर्वार्थ सिद्धानुत्तरोपपातिककल्पातीत. वैमानिकदेवपश्चेन्द्रिय नीवनितिः खलु भदन्त ! कतिविधा प्रज्ञप्ता ? गौतम ! द्विविधा वज्ञप्ता तद्यथा-पर्याप्त कसर्वार्थसिद्धानुत्तरोपपातिककल्पातीतवैमानिकदेवपश्चेन्द्रियजीवनिवृत्तिश्च अपर्याप्तकसर्वार्थसिद्धानुत्तरोपपातिककल्पातीत. वैमानिकदेवपञ्चेन्द्रियजीवनिवृत्तिश्च । कतिविधा खलु भदन्त ! कर्मनित्तिः प्रज्ञप्ता ? गौतम ! अविधा कर्मनिवृत्तिः प्रज्ञप्ता, लघया-ज्ञानावरणीयकर्मनित्तिांवदन्तरायकर्मनित्तिः । नैरयिकाणां खलु भदन्त ! कतिविधा कर्मनिर्वृत्तिः प्रज्ञप्ता ? गौतम ! अष्टविधा कर्मनि:त्तिः प्रज्ञप्ता, तद्यथा-ज्ञानावरणीयकर्मनित्तिर्यावत् अन्तरायकर्मनिवृत्तिः । एवं यावद् वैमानिकानाम् । कतिविधा खल भदन्त ! शरीरनित्तिः प्रज्ञप्ता ? गौतम ! पञ्चविधा शरीरनिर्वृत्तिः प्रज्ञप्ता तघया-औदारिकशरीरनिवृत्तिः यावत् कामगशरीरनिर्वृत्तिः। नैरयिकाणां भदन्त ! कतिविधा शरीरनिवृत्तिः प्रज्ञप्ता, एवमेव एवं यावद्वैमानिकानाम् । नवरं ज्ञातव्यं यस्य यानि शरीराणि । कतिविधा खलु भदन्त ! सर्वेन्द्रिय निर्वृत्तिः प्रज्ञप्ता ? गौतम ! पञ्चविधा सर्वेन्द्रियनितिः प्रज्ञप्ता तद्यथा-श्रोत्रे. न्द्रियनित्तिः यावत् स्पर्शनेन्द्रियनिवृत्तिः । एवं नैयिकाणाम् , यावत् स्तनितकुमाराणाम् । पृथिवीकायिकानां पृच्छा, गौतम ! एका स्पर्शनेन्द्रियनित्तिः प्रज्ञप्ता । एवं यस्य यानि इन्द्रियाणि यावद्वैमानिकानाम् । कतिविधा खलु भदन्त ! भाषानितिः प्रज्ञप्ता ? गौतम ! चतुर्विधा भापानिवृत्तिः प्रज्ञप्ता, तद्यथा-सत्याभाषानिवृत्तिः १, मृगपावानितिः २, सत्यामृषाभाषानि तिः, असत्पामृषाभाषानितिः ४ । एवमे केन्द्रियवर्ज यस्य या भाषा यावद्वैमानिकानाम् । कतिविधा खलु भदन्त ! मनोनित्तिः प्रज्ञप्ता ? गौतम ! चतुर्विधा मनोनि तिः प्रज्ञप्ता, तद्यथा-सत्पमनोनिवृत्तिविद सत्यमृधामनो नि तिः । एक्मे केन्द्रियविकलेन्द्रियवर्ज यावद्वैमानिकानाम् । कतिविधा खलु भदन्त ! कषायनिवृत्तिः प्रज्ञप्ता ? गौतम ! चतुर्विधा कषायनिवृत्तिः प्रजप्ता तद्यथा-क्रोध
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩