________________
GE
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०१८ उ०८ सू०२ छद्मस्थानां द्विप्रदेशादिस्कंधज्ञाननि० १९१ मनुष्यः 'परमाणुपोग्गलं.' परमाणुपुद्गलं यदा जानाति तदा पश्यति यदा परमा णुपुद्गलं पश्यति तदैव जानाति अथवान तथा भवतीति प्रश्नः, अतिदेशमुखेन भगवानाह 'जहा' इत्यादि। 'जहा परमाहोहिए तहा केवली वि' यथा परमाधोवधिक: तथा केवली अपि यथा परमाधोवधिज्ञानी परमाणुपुद्गलं यस्मिन् समये जानाति तस्मिन् समये न पश्यति तथा केवली अपि यस्मिन् समये जानाति तस्मिन् समये न पश्यति यतो हि ज्ञानस्य विशेषग्राहकतया दर्शनस्य सामान्यग्राहकतया च परस्परविरुद्धयो योरेकस्मिन् काले न संभव इति । 'जाव अणंतपएसिय' यावत् अनन्तप्रदेशिकं यथा परमाणु पुद्गलविषये कथितं तथैव द्विपदेशिकस्कन्धादारभ्य केवली मनुष्य को लेकर गौतम प्रभु से ऐसा पूछते है-'केवली गं भंते ! मणूसे०' हे भदन्त ! जो केवली मनुष्य होता है, वह परमाणुपुद्गल को जिस काल में जानता है, उसी काल में क्या वह उसे देखता है ? और जिस काल में वह उसे देखता है, क्या उसी काल में वह उसे जानता है ? इस प्रश्न के उत्तर में प्रभु कहते हैं-'जहा' इत्यादि जिस प्रकार से परमाधोवधिकज्ञानी परमाणुपुद्गल को जिस समय में जानता है । उस समय में वह उसे देखता नहीं है । ऐसा कहा गया है। उसी प्रकार से केवली भी जिस समय में जानता है, उस समय में वह उसे देखता नहीं है, ऐसा जानना चाहिये। क्योंकि ज्ञानविशेष ग्राहक होता है। और दर्शन सामान्य ग्राहक होता है। अतः ऐसा होने से एक ही काल में परस्पर विरुद्ध धर्मवयवालों का एक ही स्थान में होना संभवित नहीं होता है। 'जाव अणंतपएसियं' जैसा कथन परमा. "केवली णं भंते ! मणूसे०" 3 भगवान् रे मी मनुष्य डाय छ, ते ५२माण પદ્રલને જે સમયે જાણે છે, તે જ સમયે શું તેને જોઈ શકે છે? અને જે કાળે તેને જોઈ શકે છે, તેજ કાળે તેને તે જાણે છે? આ પ્રશ્નના उत्तरभा प्रभु ४ छे 3--"जहा" त्यादि रीते ५२माधवधिज्ञानी ५२. માણુ પુદ્ગલને જે સમયે જાણે છે, તે સમયે તે તેને જોઈ શકતો નથી. એ પ્રમાણે કહેવામાં આવ્યું છે, તે જ પ્રકારથી કેવલી પણ જે સમયે તેને જાણે છે. તે સમયે તેને જોઈ શકતા નથી. તેમ સમજવું કેમ કે જ્ઞાન વિશેષ ગ્રાહક હોય છે, અને દર્શન સામાન્યનું ગ્રાહક હોય છે. તેથી એક જ સમયમાં પરસ્પર વિરોધી એવા બે ધર્મવાળાનું એક જ સ્થાનમાં સહાવस्थान--साथ डावा समतु नथी. “जाव अणंतपएसिय" ५२मा। પુલના વિષયમાં જેવું કથન કરવામાં આવ્યું છે, તે જ રીતનું કથન બે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૩