________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १६ उ० २ सू०४ कर्मस्वरूपनिरूपणम् ८३ स्तस्य वधाय भाति, मरणस्वरूपः अन्तो विनाशो यस्मात् स मरणांतः मुद्गरादिपातः 'से' तस्य जीवस्य 'वहाए' वधाय मरणाय भवति, तत्रातङ्कसंकल्पमरमान्तेषु च 'तहातहाणं ते पोग्गला परिणमंति' तथा तथा खलु ते पुद्गलाः परिणमन्ति, तथा तथा तेन तेन वधादिजनकत्वेन पुद्गलाः परिणमन्ति, येन तस्य कर्मकर्तुर्जीवस्यातङ्कादिना वधो भवति, एवं च वधस्य जीवानामेव दर्शनात् वध. कारणस्वरूपा असातवेधपुद्गलाजीवकृता अतश्चेतःकृतान्येव कर्माणि नत्वचेत:कृतानीति निश्चीयते इत्यत आह-'नत्थि अचेयकडा कम्मा समणाउसो' न सन्ति ही कष्ट पहुंचाते हैं-जीव भयभीत होकर अपनी गृहीत पर्याय को भी छोड देता है । 'मरणंते से वहाए हाई' अकाल मृत्यु के कारण भी इस जीव को इन्ही अपने द्वारा किये गये कर्मों के प्रभाव से मिलते है-मरणरूप अन्त अपना जिससे होता है ऐसा वह मरणान्त-मुद् रादिधात है । इस से जीव का व्यवहार में विनाश होता देखा जाता है इस कथन का तात्पर्य ऐसा है कि आतङ्क, संकल्प एवं मरणान्त में 'तहा तहा णं ते पोग्गला परिणमंति' वधोदि जनकरूप से जीवधारा कृत वे कर्म पुदूगल ही परिणमते हैं कि जिससे उस कर्म करनेवाले जीव का आतङ्गादि द्वारा वध हो जाता है यह वधरूप फल जीवों में ही देखा जाता है इसलिये प्राणातिपातरूप पुद्गल जीव कृत हैं इसलिये चेतः कृत होने से वे किसी प्रकार अचेतकृत नहीं है ऐसा निश्चय होता है। इसी बात को 'नथि अचेतकडा कम्मा समणाउसो ! इस सूत्र द्वारा યમાં જીવમાં અનેક પ્રકારના સંકલ્પ વિભાવને નિમિત્ત થઈને કર્મ પુદ્દલ પિતાને કરવાવાળા જીવને જ દુખ પહોંચાડે છે. જીવ ભયભીત થઈને પિતે
७५ ४२६ पर्यायने ५५ छोड है छ. "मरणांते से वहाए होइ” Ata મૃત્યુનું કારણ પશુ જીવને તેજ પોતે કરેલા કર્મોના પ્રભાવથી મળે છે. મરણ રૂપ પિતાને અન્ત જેનાથી થાય છે. તે તે મરણત એટલે કે મુદ્રર તેમ-તલવાર વિગેરેને પ્રહાર છે. તેનાથી વ્યવહારમાં જવને વિનાશ થત જોવામાં આવે છે. આ કથનનું તાત્પર્ય એ છે કે સઘાત વિગેરે આનંગ स४६५ने भ२५न्तमा “तहा तहाणं ते पोग्गला परिणमंति" वाहिना १२५ રૂપથી જીવ દ્વારા કરેલ તે કર્મ પુદ્ગલ જ પરિણમે છે. કે જેનાથી તે કમ કરનાર જીવને આતંક-સઘોઘાત વિગેરેથી વધુ નાશ થઈ જાય છે. આ વધરૂપ ફળ જીવેમાં જ જોવામાં આવે છે જેથી પ્રાણાતિપાત રૂપ પુદ્ગલ જીવકૃત છે. તેથી આત્મકૃત હોવાથી તે કઈ પણ પ્રકારે અચેતનકૃત નથી એ निश्चय थाय छे. ये पातने “नथि अधेयका कम्मा समणाम्रो" मात्र
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૨
