________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १८ उ०१ सू०२ चरमाचरमत्वे लेश्याद्वारम् ५९७ जहा नो सन्नि नो असनी' अलेश्यो यथा नो संज्ञि नो असंज्ञी, लेश्यारहितो जीवपदे सिद्धपदेच अचरमः मनुष्यपदे च एकत्वबहुत्वाभ्यां चरम इति भावः ५ |
दृष्टिद्वारे च-'सम्मट्ठी जहा अणाहारओ' सम्यग्दृष्टिर्यथा अनाहारकः, यथा अनाहारको जीवपदे सिद्धपदे च एकत्वेनापि बहुत्वेनापि नो चरमोऽपितु अचरमः, जीवः सिद्धच सम्यग्टष्टिमान् अचरम एव यतो जीवस्य सम्यक्त्व प्रतिपतितमपि अवश्यंभावि, सिद्धस्य सम्यक्त्वं तु कदापि न प्रतिपतत्येव । नारकादयस्तु स्याच्चरमाः स्यादचरमाः, ये नारकादयो नारकत्वादिना सह प्रतिपतितं
'अलेस्सो जहा नो असन्नी लेइयारहित जीव नो संज्ञी नो असंज्ञी के जैसा जानना चाहिये । अर्थात् लेश्याविहीन जीवपद में और सिद्ध पदमें अचरम है और मनुष्य पदमें एकवचन बहुवचन को आश्रित करके चरम है ।
दृष्टिद्वार में - 'सम्मदिट्ठी जहा अणाहारओ' सम्यग्दृष्टि अनाहारक के जैसे है । अर्थात् जैसे अनाहारक जीव एकवचन और बहुवचनको आश्रित करके जीवपदमें और सिद्धपदमें चरम नहीं है, अपितु अचरम है, परन्तु सम्यग्दृनिवाले जीव, और सिद्ध अचरम ही । क्योंकि जीव को प्राप्त हुआ सम्यक्त्व पतित होने पर उसे पुनः अवश्य ही प्राप्त होता है, तथा सिद्ध का जो सम्यग्दर्शन है वह कदापि पतित नहीं होता है। सम्यग्दृष्टि नारकादिकतो कदाचित् चरम और
जहा नो सन्नी नो असन्नी' बेश्याविनाना व नासाज्ञी नायसाज्ञी अमा સમજવા અર્થાત્ લેશ્યા વિનાના જીવ પદમાં અને સિદ્ધપદમાં અચમ છે. અને એકવચનથી અને મહુવચનથી મનુષ્ય પદમાં यरभ छे. दृष्टिद्वारमां - 'सम्म हिट्ठी जाव अणाहारओ' मनाहार प्रमाणे सभ्यदृष्टि એને સમજવા અર્થાત્ જેમ અનાહારકછત્ર એકવચન અને બહુવચનના આશ્રય કરીને જીવપદમાં અને સિદ્ધપદમાં ચર્મ હાતા નથી. પરંતુ અચરમ જ છે. સમ્યદૃષ્ટિવાળા જીત્ર અને સિદ્ધ અચરમ જ છે. કેમકે જીવને પ્રાપ્ત થયેલ સમ્યકૃત્વ નાશ પામે ત્યારે તેને ફરીથી જરૂર તે પ્રાપ્ત થાય છે. અને સિદ્ધોનું જે સમ્યગ્દર્શન છે તે કદાવિ પતિતથવાવાળુ હતુ નથી, સમ્યગ્દષ્ટિ નાક વગેરે કાઇવાર ચમર અને કોઈવાર અચરમ હાય છે. જે નારક વિગેરે નારકપણાની પર્યાય સાથે પતિત થયેલ સમ્યકૂને ફરીથી પ્રાપ્ત ન કરે તે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૨
