________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १६ उ० २ सू० १ जीवानां जराशोकादिनिरूपणम् ४५
छाया-राजगृहे यावत् एवमवादीत् जीवानां भदन्त किं जरा शोक? गौतम ! जीवानां जरापि शोकोपि । तत्केनार्थेन भदन्त एवमुच्यते यावत् शोकोपि ? गौतम ! ये खलु जीवाः शारीरं वेदनं वेदयन्ति तेषां खलु जीवानां जरा, ये खलु जीवाः मानसं वेदनं वेदयन्ति तेषां खलु जीवानां शोकः, तत्तेनार्थेन यावत् शोकोपि, एवं नैरयिकाणामपि एवं यावत् स्तनितकुमाराणाम् पृथिवीकायिकानां खलु भदना! किं जराशोकः ? गौतम! पृथिवीकायिकानां जरा न शोकः । तत्केनार्थेन यावत् न शोकः गौतम ! पृथिवीकायिकाः खलु शारीर वेदनं वेदयन्ति नो मानसं वेदनं वेदयन्ति तत्तेनार्थेन यावत् नो शोकः, एवं यावत् चतुरिन्द्रियाणाम् शेषाणां यथा जीवानाम् यावद्वैमानिकानाम् । तदेवं भदन्त तदेवं भदन्त इति यावत् पर्युपास्ते ।।पू०१॥ ___टीका-'रायगिहे जाव एवं वयासो' राजगृहे यावत् पर्ष निर्गता, धर्मकथा कथिता, पर्षत् प्रतिगता, शुश्रूषमाणो नमस्यन् विनयेन माञ्जलिपुटो गौतम एवमवादी 'जीवाणं भंते' जीवानां खलु भदन्त 'कि जरासोगे' किं जरा शोकः ? जरेति जरणं जरा वयसो हानिः वृद्धावस्थेत्यर्थः, शारीरदुःखस्वरूपा या, अतो यदन्यदपि शारीरं दुःखं तदपि जरयोपलक्षितं भवति, तथा शोकः शोचनंदैन्यम्
'रायगिहे जाव' इत्यादि।
टीकार्थ-'रायगिहे जाव एवं वयाली' रायगृह में यावत् पर्ष निकली धमकथा प्रभुने कही, सुनकर वह परिषदा पोछे अपने स्थान पर चली गई शुश्रूषमाण गौतमने विनयपूर्वक नमस्कार करते हुए प्राञ्जलिपुट होकर प्रभु से ऐसा पूछा-'जीया णं भते! किं जरा सोगे' हे भदन्त ! जीवों के क्यों वयकी हानिरूप जरावस्था-अथवा शारीरीक दुःखस्वरूप तथा और भी अन्य शारीरिक दुःखरूप अवस्थाएं जो कि यहां जरा. पद से उपलक्षित हुइ हैं वे सष तथा शोक जितने भी मानसिक दुःख __-" रायगिहे जाव एवं वयासी" २४मा महावीर प्रभु पयार्या પરીષદ તેમના દર્શન અને વંદના માટે નીકળી પ્રભુએ ધર્મકથા કહી ધર્મકથા સાંભળીને તે પરિષદ પાછી પિતપિતાને સ્થાને ચાલી ગઈ તે પછી પ્રભુની વૈયાવચ્ચ (સેવા) કરતા ગૌતમ સ્વામીએ વિનયપૂર્વક પ્રભુને નમસ્કાર वना शरमा प्रमाणे पूछयु. “जीवाणं भंते ! किं जरा सोगे" હે ભગવન્! અને ઉમરની હાની રૂપ જરાવસ્થા (વૃદ્ધપણું) અને શરીર સંબંધથી દુઃખ સ્વરૂપ અવસ્થા કે જે અહિં જરા પદથી બતાવવામાં આવી છે. તે તથા શેક જેટલા માનસિક દુખે છે કે તેને અહીં શોક શબ્દથી
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૨
