________________
भगवतीस्त्रे
-
यणा वि एवं भवेयणा वि एवं भावेयणा वि एवं जाव देवभावेयणा॥सू०१॥ ___छाया-शैलेशी प्रतिपन्नकः खलु भदन्त ! अन गारः सदा समितं एजति व्येजति यावत् तं तं भावं परिणमतीति ? नायमर्थः समर्थः नान्यत्र एकेन परप्रयोगेण । कतिविधाः खलु भदन्त ! एजना प्रज्ञता ? गौतम ! पञ्चविधा प्रज्ञप्ता तद्यथा द्रव्यै जना, क्षेत्र नना, कालेनना, भवैजना मावैजना । द्रव्यै जना खलु भदन्त ! कतिविधा प्रज्ञप्ता गौतम ! चतुर्विध प्रज्ञता तद्यथा नैरयिकद्रव्यैजना तिर्यग द्रव्यैजना मनुष्यद्रव्यैजना देवद्रव्यैजना तत्के नार्थेन भदन्त ! एवमुच्यते नायिकद्रव्यैजना २ गौतम ! यत् खलु नैरयिकाः नरयिकद्रव्ये अवर्तन्त वा वर्तन्ते वा वस्यन्ति वा ते खलु तत्र नैरयिकाः नैरयिकद्रव्ये वर्तमाना नैरयिकद्रव्यैजनाम् ऐजन् एजंति वा एजिष्यन्ति वा तत् तेनार्थेन गौतम ! एवमुच्यते-नैरयिकद्रव्यै जना २ । तत्केनार्थेन खलु भदन्त ! एवमुच्यते तिर्यग्योनिकद्रव्यैजना एव मेव नवरं तिर्यग्योनिकद्रव्यैजना भणितव्या शेषं तदेव एवं यावत् देवद्रव्यैजना। क्षेत्रैजना खलु भदन्त ! कतिविधा प्रज्ञप्ता गौतम ! चतुर्विधा प्रज्ञप्ता तयथा नैरपिकक्षेत्रैनना यावत् देवक्षेत्रैजना। तत्केनार्थेन भदन्त ! एवमुच्यते नैरयिकक्षेत्रैजना २ एवमेव नवरं नैरयिकक्षेत्रैजना भणितव्या एवं यावत् देवक्षेत्रजना एवं कालैजना अपि एव भवैजना अपि एवं भावैजना अपि एवं यावत् देवभावैजना सू० १॥
टोका-'सेलेसि पडि वन्नए णं भंते !' शैलेशी प्रतिपन्नः खलु भदन्त ! 'अणगारे' अनगारः साधुः 'सया' सदा-सर्वदा काले 'समिय' समितम् -सप्रमाणम् ,
तीसरे उद्देशे का प्रारंभद्वितीय उद्देशक में जीव के अरूपी होने रूप धर्म का निरूपण किया है। अब इस तृतीय उद्देशे में जीव एजनादिलक्षणवालो है। ऐसा निरू. पण किया जाता है। इसी संबंध को लेकर इस तृतीय उद्देशे का प्रारम्भ हुआ है। 'सेलेमि पडिवानए भंते ! अणगारे सया समियं इत्यादि ।
ત્રીજા ઉદેશાને પ્રારંભ બીજા ઉદ્દેશામાં જીવના અરૂપી હોવાના સંબ ધમાં નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું હવે આ ત્રીજા ઉદ્દેશામાં જીવ એજનાદિ લક્ષણ વાળે છે, એવું નિરૂપણ કરવામાં આવશે એ સંબંધને લઈને આ ત્રીજા ઉદેશાને પ્રારંભ કરવામાં આવે છે –
"सेलेसि पडिवण्णए णं भंते ! अणगारे" यानि
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૨
