________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०१७ उ०१ सू०२ तालदृष्टान्तेन कायिक्यादिक्रियानि० ३४५ 'जावं च णं से पुरिसे तालमारुहइ' यावत् च खलु स पुरुषस्तालं-तालवृक्षम् आरोहति 'ताळमारोहित्ता तालाओ तालफलं पचालेइ वा तालमारुह्य तालात् तालफलम् प्रचालयति वा तालफलं प्रकम्पयतीत्यर्थः 'पवाडेइ वा' प्रपातयति वा अधः 'तावं च णं से पुरिसे काइयाए जाव पंचहि किरियाहिं पुढे' तावत् च खल्लु स पुरुषः कायिक्या यावत् पश्चभिः क्रियाभिः स्पृष्टः, अत्र यावत्पदेन आधिकरणि की प्राद्वेषिकी पारितापनिकी प्राणातिपातिकीक्रियाणां ग्रहणं भवति । कश्चित पुरुषस्तालवृक्षमारुह्य तत् तालफलं प्रकम्पयेत् प्रकम्पयित्वा फलं नीचैः पातयेत् तदा स तालफलस्प तथा तालफलमाश्रित्य स्थितानां जीवानां च पाणातिपात क्रियाकारको भवति यत्र प्राणातिपातक्रिया भवति तत्राद्याश्चतस्रः क्रिया अवश्यं स्पृष्ट होता है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा! जावं च णं से पुरिसे तालमारुहइ' हे गौतम ! जितने समय में वह पुरुष तालवृक्ष पर चढता है। 'ताल मारोहित्ता तालाओतालफलं पचालेइ वा' और ताल पर चढकर तालसे तालफल को हिलाता है 'पवाडेह वा' अथवा उसे नीचे गिराता है। 'तावं च णं से पुरिसे काइयाए जाव पंचहि किरियाहिं पुढे' इतने समय में वह पुरुष कायिकी आदि पांच क्रियाओं से स्पृष्ट होता है यहां यावत् पद से 'आधिकरणिकी, प्रादेषिकी, पारितापनिकी एवं प्राणातिपातिकी इन चार क्रियाओं का ग्रहण हुआ। तात्पर्य कहने का यह है कि यदि कोइ पुरुष ताल वृक्ष पर चढकर उसके फल को हिलाता है, और हिलाकर उसे नीचे गिरा देता है तब वह तालफल के तथा ताल फल को आश्रित कर रहे हुए जीवों का प्राणातिपात क्रिया का
तेना उत्तरमा प्रभु । छे , “गोयमा जावं च णं से पुरिसे तालमारुहर" ७ गौतम २८मा समयमा त पुरुष तल ५२ य छे. "तालमारोहित्ता तालाओ तालफलं पचालेइवा" अने ता ५२ यढीने ताथी
3 ते सावे छे. “पचाडेइवा" मा त नाय पाउ छे. "तावं च णं से पुरिसे काइयाए जाव पंचहि किरियाहि पुढे" तेरा समयमा તે પુરુષ કાયિકિ અધિકરણિકી, પ્રશિકી પારિતાપનિકી અને પ્રાણુતિ પાતિકી આ પ્રમાણેની પાંચ ક્રિયાથી પૃષ્ટ થાય છે અર્થાત્ તેને પાંચે ક્રિયાઓ લાગે છે. કહેવાનો ભાવ એ છે કે જે કોઈ પુરુષ તાડ વૃક્ષ પર ચઢીને તેને હલાવે અગર હલાવીને નીચે પાડે તે સમયે તે પુરુષ તાડ ફળને તેમજ તાડફળને આશ્રય કરીને રહેલા જીવોને પ્રાણાતિપાત (નાશ) ક્રિયાને કરનાર બને છે. અને જ્યાં પ્રાણાતિપાતકિયા હોય ત્યાં તેના
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૨
