________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १३ उ० ७ सू० ३ कायस्वरूपनिरूपणम् ७७ मिज्जति, कइविहेणं भंते ! काये पन्नत्ते ? गोयमा! सत्तविहे काये पन्नत्ते, तं जहा-ओराले, ओरालियमीसए वेउविए, वेउव्वियमीसए आहारए आहारगमीसए कम्मए ॥सू०३॥ ___ छाया-आत्मा भदन्त ! कायः, अन्यः कायः ? गौतम ! आत्माऽपि काय:, अन्योऽपि कायः, रूपी भदन्त ! कायः, अरूपी कायः ? पृच्छा, गौतम ! रूप्यपि कायः, अरूप्यपि कायः, एवम् एकैकं पृच्छा, गौतम ! सचित्तोऽपि कायः, अचि. तोऽपि कायः, जीवोऽपि कायः, अजीवोऽपि कायः, जीवानामपि कायः, अजीवानामपि कायः, पूर्व भदन्त ! कायः पृच्छा ? गौतम ! पूर्वमपि कायः, चीयमानोऽपि कायः, कायसमयव्यतिक्रान्तोऽपि कायः, पूर्व भदन्त ! कायो भिद्यते ? पृच्छा, गौतम ! पूर्वमपि कायो भियते, यावत् कायो भिद्यते, कतिविधः खलु भदन्त ! कायः प्रज्ञप्तः ? गौतम ! सप्तविधः कायः प्रज्ञप्तः, तद्यथाऔदारिकः, औदारिकमिश्रः, वैक्रियः, वैक्रियमिश्रा, आहारकः, आहारक मिश्रा, कार्मणः ॥ सू० ३॥ ___टीका-पूर्व मनः प्ररूपितं तस्य च काये सत्येव संभवतीति कार्य प्ररूपयिः तुमाह-आया भंते काये' इत्यादि । 'आया भंते ! काये अन्ने काये ? ' गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! आत्मा किं कायः शरीररूपः तथासति शरीरनाशे आत्मनो
कायवक्तव्यता'आया भंते ! काये अन्ने काये' इत्यादि।
टोकार्थ--पहिले मन के संबंध में कथन किया गया है। यह मन काय के होने पर ही संभवता है। इस कारण सूत्रकार इस सूत्र द्वारा काय-शरीर की प्ररूपणा कर रहे हैं-इसमें गौतम ने प्रभु से ऐसा पूछा है-'आया भंते ! काए अन्ने काये' हे भदन्त ! आत्मा क्या शरीररूप है ? या शरीर से भिन्न है ? यदि ऐसा माना जावे कि आत्मा शरीररूप
-ायतव्यता“ आया भंते ! काये अन्ने काये" त्याह
ટીકાથ–આની પહેલાના સૂત્રમાં મનના વિષયમાં કથન કરવામાં આવ્યું છે. કાયાને સદ્ભાવ હોય તે જ મનને સદ્ભાવ હોય છે. તેથી હવે સૂત્રકાર કાયની પ્રરૂપણ કરે છે-આ વિષયને અનુલક્ષીને ગૌતમ સ્વામી મહાવીર પ્રભુને એ प्रश्न पूछे छ -“ आया भंते ! काए, अन्ने काए ?" मान्! शु. मात्मा શરીર રૂપ છે, કે શરીરથી ભિન્ન છે? જે એમ માનવામાં આવે કે આત્મા
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૧
