________________
ट
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०१४ उ० ८ सू० ७ व्यंतरविशेषजृंभक देवनिरूपणम् ३८९ बीजजृम्भकाः, अव्यक्तजृम्भकाः, तत्र अन्ने भोजन विषये जृम्भन्ते वैक्रियलब्धिसामर्थ्येण, अन्नाभाव - अन्नसद्भावान्नाल्पत्वान्नबहुत्वान्नसरसत्वान्नविरसत्वादिकरणेन विजृम्भते ते ये अन्नजम्मका व्यन्तरविशेषा उच्यन्ते तथैव पानजृम्भकाः, वखादिम्भकाः अपि अवसेयाः, एवं लयनजृम्भकाः - वैकियलब्ध्या लयनस्यगृहस्य निष्पादकाः लयनजृम्भका - व्यन्तरदेवा भवन्ति, एवं पुष्पलम्भकाः, फलजृम्भकाः, पुष्पफलोभयजृम्भकाश्च व्यन्तरदेवा भवन्ति तथैव 'बीजजुम्भकाः अव्यक्तजृम्भकाः- अव्यक्ताः अन्नादीनामपि भागेन जृम्भकाः ये भवन्ति ते अव्यतजृम्भकाः अन्नादि सर्ववस्तु निष्पादकाः व्यन्तरदेवा भवन्ति । गौतमः पृच्छति - 'जंभगाणं भंते ! देवा कहिं वसर्हि उवेति ? हे भदन्त ! जृम्भका खल देवाः कुत्र वसतिम् आवासम् उपयन्ति प्राप्नुवन्ति ? भगवानाह - 'गोयमा ! सव्वेस
फलजृंभक, बीजजृंभक और अव्यक्तजृंभक, अन्न- भोजन का अपनी बैलब्धि के सामर्थ्य से अभाव कर देना, या उसका सद्भाव कर देना, या उसे अल्प कर देना या उसे बहुत कर देना या उसे सरस कर देना, या नीरस कर देना इत्यादिरूप से जो नानाप्रकार की चेष्टाएँ करते हैं वे व्यन्तरविशेष अन्नजभक हैं। इसी प्रकार से पानकुंभक और वस्त्रादि जृंभक भी जानना चाहिये । वैक्रियलब्धि द्वारा जो गृह के fasures होते हैं वे व्तरदेव लयनजृंभक हैं । इसी प्रकार से पुष्पफल उभयभक व्यन्तरदेव होते हैं । अन्नादि समस्तवस्तुओं के जो निष्पादक व्यन्तरदेव होते हैं वे अव्यक्तजृंभक देव हैं।
સદ્દભાવ
अब गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं- 'जंभगा णं भंते ! 'देवा कहिं - सहं वेति' हे भदन्त ! जो ये जुंभक देव हैं वे कहां रहते हैं ? उत्तर में અવ્યક્ત જ્ભક અન્નનેા (ભેાજનને) પાતાની વૈક્રિયલબ્ધિ દ્વારા અથવા અભાવ કરી નાખનારા, તેની વૃદ્ધિ કરનારા અથવા તેને ન્યૂન કરનારા, તેને સરસ અથવા નીરસ કરનારા-આ પ્રકારની અન્નવિષયક વિવિધ ચેષ્ટાઓ કરનારા–જે વ્યતર વિશેષ છે, તેમને અન્નજ઼ભક કહે છે. એજ પ્રમાણે પાનજુભક અને વસ્ત્રાદિ જ઼ભક વિષે પશુ સમજવુ', પેાતાની વૈક્રિયલબ્ધિ દ્વારા ગૃહનું નિર્માણ કરનારા ગૂતર દેવાને ‘લયનજ ભક’કહે છે. એજ પ્રમાણે પુષ્પ′ ભક, જલક અને પુષ્પલ જ઼ભક વ્યંતર દેવે વિષે પશુ સમજવુ' જે યન્તર દેશ અનાદિ સમસ્ત વસ્તુએનુ પેતાની વૈક્રિયલબ્ધિ દ્વારા નિર્માણુ કરે છે, તેમને અવ્યક્ત જ ભક દેવ' કહે છે, गौतम स्वाभीन। प्रश्न- " जंभगा णं भंते ! देवा कहिं वखहिं उवेंति " હે ભગવન્ ! જે આ જલક દેવા છે, તે કયાં રહે છે ?
·
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૧
