________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १४ उ० ८ सू० २ जीवविशेषगतिनिरूपणम् ३६७
छाया-एष खलु भदन्त ! शालवृक्षः उष्णाभिहतः तृषाभिहतो दावाग्निजालाभिहता, कालमासे कालं कृत्वा कुत्र गमिष्यति कुत्र उपपत्स्यते ? गौतम ! इहैव राजगृहे नगरे शालवृक्षतया प्रतिजनिष्यते, स खलु तत्र अचितवन्दितपूजितसत्कारितसम्मानितो दिव्यः सत्यः सत्यावपातः सनिहितमातिहार्यः लिप्तोल्लोचितमहितश्चापि भविष्यति, स खलु भदन्त ! तेभ्योऽन्तरम् उद्धृत्य कुत्र गमिष्यति कुत्र उत्पत्स्यते ? गौतम ! महाविदेहे वर्षे सेत्स्यति यावत्-अन्तं करिष्यति, एषा भदन्त ! शालयष्टिका उष्णाभिहता, तृषाभिहता, दावाग्निजालाभिहता कालमासे कालं कृत्वा यावत् कुत्र उत्पत्स्यते ? गौतम ! इहैव जम्बूद्वीपे द्वीपे भारते वर्षे विन्ध्यगिरिपादम्ले महेश्वर्या नगर्या शाल्मलिवृक्षतया प्रतिजनिष्यति, सा खलु तत्र अचितवन्दितपूजिता यावत लिप्तोल्लोचितमहिता चापि भविष्यति, सा खल्लु भदन्त ! तेभ्यः अनन्तरम् उद्वृत्त्य शेषं यथा शालवृक्षस्य यावत्-अन्तं करिष्यति । एषा खलु भवन्त ! उदुम्बरयष्टिका उष्णाभिहता, तृषाभिहत्ता, दावाग्निजालाभिहता, कालमासे कालं कृत्वा यावत् कुत्र उत्पत्स्यते ? गौतम ! इहैव जम्बूद्वीपे द्वीपे भारते वर्षे पाटलिपुत्रे नाम्नि नगरे पाटलिवृक्षतया प्रतिजनिष्यते, सा खलु तत्र अर्चिता वन्दिता यावत्-भविष्यति सा खलु भदन्त ! अनन्तरम् उद्धृत्य शेषं तदेव यावत्-अन्तं करिष्यति ॥ सू० २॥ ___टीका-पूर्व रत्नप्रभादि पृथिवी नामन्तरस्य प्ररूपितत्वेन, तस्य च अन्तरस्य जीवगम्यतया जीवविशेषगतिमाश्रित्य प्ररूपयितुमाह-' एस णं भंते' इत्यादि । एस णं भंते ! सालरुक्खे उपहाभिहए, तण्हाभिहए दवग्गिजालाभिहए काल
जीवविशेषगतिवक्तव्यता'एस णं भंते ! सालरुक्खे उपहाभिहए' इत्यादि ।
टीकार्थ-इसके पहिले सूत्रकार ने रत्नप्रभा आदि पृथिवियों के बीच का अन्तर प्ररूपित किया है । इस अन्तर की गम्यता जीव में है-इस कारण जीव विशेष की गति को आश्रित करके यहां कथन किया जा रहा है-इसमें गौतम ने प्रभु से ऐसा पूछा है-'एस णं भंते ! सालरुक्खे
-विशेष गति वतव्यता"एस णं भंते ! सालरक्खे उपहाभिहए" त्याह
ટીકાથે-આની પહેલા સૂત્રમાં સૂત્રકારે રત્નપ્રભા આદિ પૃથ્વીઓનું - પરસપરની વચ્ચેનું અંતર પ્રકટ કર્યું. આ અન્તરમાં ગમન કરવાની શકિત જીવમાં છે. તેથી જીવવિશેષની ગતિને અનુલક્ષીને અહી નીચે પ્રમાણે પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું છે–ગૌતમ સ્વામી મહાવીર પ્રભુને એ પ્રશ્ન
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૧
