________________
३३६
भगवती सूत्रे
शमिकस्य भावस्य भावतस्तुल्यो भवति, औपशमिको भाव औपशमिकव्यतिरिक्तस्य भावस्य नो तुल्यो भवति, क्षायिक:-क्षायेण निर्वृत्तः क्षायिकः केवलज्ञानादिः क्षायोपशमिक:- क्षायोपशमेन निर्वृत्तः क्षायोपशमिको मतिज्ञानादि पर्यायविशेषः भावः क्षायोपशमिकस्य भावस्य भावतः तुल्यो भवति, क्षायोपशमिकव्यतिरिक्तस्य भावस्य तु भावतो नो तुल्यो भवति, पारिणामिकः - परिणमनं परिणामः, स एव पारिणामिको भावः पारिणामिकस्य भावस्य भावतस्तुल्यो भवति, पारिणामिकव्यतिरिक्तस्य भावस्य तु भावतो नो तुल्यः सान्निपातिकः - सन्निपातः - औदयिकादि भावानां दद्यादिसंयोगस्तेन निर्वृत्तः सान्नितिको भावः सान्निपातिकस्य
,
दिरूप भाव, भाव की अपेक्षा अन्य औपशमिक भाव के तुल्य होता है । परन्तु यह औपशमिकभाव औपशमिक भाव से व्यतिरिक्त भाव की अपेक्षा तुल्य नहीं होता है । इसी प्रकार कर्मों के क्षय से निष्पन्न हुआ क्षायिक भाव- केवलज्ञानादिरूप भाव, क्षायोपशमिकभाव-क्षय एवं उपशम से निष्पन्न हुआ मतिज्ञादि-रूपभाव, क्रमशः क्षायिक भाव के और क्षायोपशमिकभाव के भाव की अपेक्षा तुल्य होता है, परन्तु क्षायिकभाव क्षायिकभाव से व्यतिरिक्त के साथ तुल्य नहीं होता है और न क्षायोपशमिकभाव क्षायोपशमिकभाव से व्यतिरिक्त भाव के साथ तुल्य होता है। इसी प्रकार पारिणामिक भाव भी पारिणामिक भाव के साथ तुल्य होता है पारिणामिकभाव से व्यतिरिक्त के साथ वह तुल्य नहीं होता है । औदयिक आदि भावों में के दो आदि भावों के संयोग से निष्पन्न हुआ सान्निपातिक भाव सामान्य की अपेक्षा से શમિક ભાવ, ઔપશમિક ભાવ સિવાયના ભાવની સાથે ભાવની અપેક્ષાએ તુલ્ય હાતા નથી એજ પ્રમાણે કર્મોના ક્ષયથી નિષ્પન્ન થયેલે ક્ષાયિકભાવ– દેવળજ્ઞાનાદિ રૂપ ભાવ, અને ક્ષાાપશમિક ભાવ-ક્ષય અને ઉપશમથી નિષ્પન્ન થયેલ મતિજ્ઞાનાદિ રૂપ ભાવ, ક્રમશઃ અન્ય ક્ષાયિક ભાવ અને ક્ષાયેાપશમિક ભાવની સાથે ભાવની અપેક્ષાએ તુલ્ય હાય છે, ક્ષાયિક ભાવ, ક્ષાયિક ભાવ સિવાયના ભાવની સાથે અને ક્ષાર્યપશમિક ભાવ, ક્ષાયે પશમિક સિવાયના ભાવની સાથે ભાવની અપેક્ષાએ તુલ્ય હાતા નથી. એજ પ્રમાણે પારિણામિક ભાવ પણ પારિણામિક ભાવની સાથે તુલ્ય હોય છે, પરન્તુ પારિણામિક ભાવ સિવાયના ભાવની સાથે તુલ્ય હાતા નથી ઔદ યિક આદિ ભાવેામાંના બે આફ્રિ ભાવેાના સંચાગથી નિષ્પન્ન થયેલે સાન્નિ
L
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૧
