________________
प्रमैयचन्द्रिका टीका श० १४ उ० ७ सू० ३ तुल्यताप्रकारनिरूपणम् ३२५ तुल्यो भवति, किन्तु तुल्यासंख्येयप्रदेशावगाढः पुद्गलस्तुल्यासंख्येयप्रदेशावगाढव्यतिरिक्तस्य पुद्गलस्य क्षेत्रतः-एकपदेशावगाढवादिना नो तुल्यो भवति, प्रकृतार्थमुपसंहरन्नाह-से तेणटेणं जाव खेत्ततुल्लए' हे गौतम! तत्-अथ, तेनार्थेन यावत्-एवमुच्यते क्षेत्रतुल्य क्षेत्रतुल्यकमिति । गौतमः पृच्छति-'से केणटेणं भंते ! एवं बुच्चइ-कालतुल्लए, कालतुल्लए ? हे भदन्त ! तत् अथ केनार्थेन कथं तावत् , एवमुच्यते-कालतुल्यकम् कालतुल्यक मति ? कोनामकालतुल्यकपदार्थः ? इतिप्रश्नः, भगवानाह-'गोयमा ! एगसमयट्टिइए पोग्गले एगसमठि. इयस्स पोग्गलस्स कालभो तुल्ले' हे गौतम ! एकसमयस्थितिकः-एकस्मिन् समये स्थितिर्यस्य स तथाविधः पुद्गला, एकसमयस्थितिकस्य पुद्गलस्य कालतः-एकसमयाआदि की अपेक्षा से तुल्यअसंख्यातप्रदेशावगाढपुद्गल तुल्य असंख्यात. प्रदेशावगाढपुद्गल से व्यतिरिक्त पुद्गल के साथ क्षेत्र की अपेक्षा-एक प्रदेशावगाढता आदि की अपेक्षा से तुल्य नहीं होता है । ‘से तेणटेणं जाव खेत्ततुल्लए' इसी कारण हे गौतम ! मैंने ऐसा कहा है कि क्षेत्र तुल्यक शब्द क्षेत्रतुल्य अर्थ का वाचक है । ___ अब गौतमस्वामी प्रभु से ऐसा पूछते हैं-'से केणटेणं भंते ! एवं पुच्चह कालतुल्लए कालतुल्लए' हे भदन्त ! ऐसा आप किस कारण से कहते हैं कि कालतुल्यक यह शब्द काल से जो पुद्गलतुल्य होता है उसका वाचक है ? अर्थात् कालतुल्य इस शब्द का क्या अर्थ है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा ! एगसमयटिइए पोग्गले एगस. मयट्टियस्स पोग्गलस्स कालओ तुल्ले' हे गौतम ! जिसकी एक समय આદિની અપેક્ષાએ-તુલ્ય હોય છે, પરંતુ એજ તુલ્ય અસંખ્યાત પ્રદેશાવગાઢ પુદ્ગલસ્કધ, તુલ્ય અસંખ્યાત પ્રદેશાવગાઢ અંધ સિવાયના સ્કર્ષ સાથે સમાનક્ષેત્રની અપેક્ષાએ-એક પ્રદેશાવગાઢતા આદિની અપેક્ષાએ-તુલ્ય હેતે नथा. “से तेणदेणं जाव खेत्ततुल्लए " गौतम ! ते ४२२ मे मे खु. છે કે ક્ષેત્રતુલ્યક શબ્દ ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ “ક્ષેત્રતુલ્ય” અર્થને વાચક છે. એટલે કે “ક્ષેત્રતુલ્યક’ આ પદને ભાવાર્થ ઉપર દર્શાવ્યા પ્રમાણે છે. હવે गौतम स्वामी महावीर प्रभुने सेवा प्रश्न पूछे छ है-" से केणट्रेणं भंते ! एवं वुच्चइ-कालतुल्लए कालतुल्लए ?" सावन् ! मा५ ॥ ॥२ सयु કહે છે કે “ કાળતુલ્ય” પદ કાળની અપેક્ષાએ જે પુદ્ગલ તુલ્ય હોય છે, તેનું વાચક છે? એટલે કે “કાળતુલ્ય” આ પદને શું અર્થ થાય છે?
भावी२ प्रभुने। उत्त२-" गोयमा ! एग समयट्ठिइए पोग्गले एगसमयद्विः इयस्स पोग्गलस्न कालओ तुल्ले" 3 गीतम! ४ सभयनी स्थितिमा
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૧
