________________
२७८
भगवतीसत्रे इष्टानिष्टां गतिम् , इष्टानिष्टां स्थितिम् , इष्टानिष्टं लावण्यम् , इष्टानिष्टे यशःकीर्ती इष्टानिष्टान् उत्थानकर्मबलवीर्य पुरुषकारपराक्रमान् प्रत्यनुभवन्तो द्वीन्द्रिया विहरन्तीति सम्बन्धः। तेदिया णं अट्ठ द्वाणाई पच्चणुब्भवमाणा विहरंति' त्रीन्द्रियाः खलु अष्टौ स्थानानि वक्ष्यमाणानि मत्यनुभवन्तो विहरन्ति, 'तं जहा इट्टा णिट्ठा गंधा, सेसं जहा बेइंदियाणं तद्यथा इष्टानिष्टान् गन्धान , शेषं यथा द्वीन्द्रियाणाम् प्रतिपादितम् तथैव एषामपि प्रतिपत्तव्यम् , तथाच इष्टानिष्टान् रसान् , इष्टानिष्टान् स्पर्शान् , इष्टानिष्टां गतिम् , इष्टानिष्ट स्थितिम् , इष्टानिष्टं ५ लावण्यम् , इष्टानिष्टे ६ यशकीर्ती , इष्टानिष्टान् उत्थानकर्मबलवीर्यपुरुषकारपराक्रमान् इष्टानिष्टगंधान् प्रत्यनुभवन्त स्त्रीन्द्रिया विहरन्तीति सम्बन्धः श्रोत्र चक्षुरिन्द्रयाभावेन शब्दरूपानुभवाभावात् , अन्यत्पूर्ववदुह्यम् । ' चउरिदिया नव इन्द्रिय जीव इष्टानिष्ट रसों को, इष्टानिष्ट स्पर्शो को, इष्टानिष्ट गति को, इष्टानिष्ट स्थिति को, इष्टानिष्ट लावण्य को, इष्टानिष्ट यश
और कीर्ति को, इष्टानिष्ट उत्थान, कर्म घल, वीर्य, पुरुषकार एवं पराक्रम को भोगते हैं । 'तेदियाणं अट्ठाणाई पच्चणुब्भवमाणा विहरंति' तीन इन्द्रिय जीव-स्पर्शन, रसना-घ्राण इन तीन इन्द्रियों वाले जीव इष्टानिष्ट रसों को १, इष्टानिष्ट स्पों को २, इष्टानिष्ट गतिको ३, इष्टानिष्टस्थिति को, इष्टानिष्ट लावण्य को ५, इष्टानिष्ट यश कीर्ति को ६, इष्टानिष्ट गंधको ७, तथा इष्टानिष्ट उत्थान कर्म, बल, वीर्य, पुरुषकार, पराक्रम ८ को भोगते हैं। इनमें श्रोनेन्द्रिय और चक्षुहन्द्रिय के अभाव से शब्द और रूप इनके अनुभव का अभाव रहता है। 'चउरिકીન્દ્રિય જીવે ઈટાનિષ્ટ રસોને, ઈટાનિષ્ઠ પશેને, ઈનિષ્ટ ગતિને, ઈષ્ટનિષ્ટ સ્થિતિને, ઈટાનિષ્ટ લાવણ્યને, ઈષ્ટાનિટ યશ અને કીતિને તથા ઈષ્ટાનિષ્ટ ઉત્થાન, કમ, બળ, વીર્ય, પુરુષકાર અને પરાક્રમને ભેગવે છે.
" तेई देयाणं अट्ठाणाई पच्चणुब्भवमाणा विहरंति” त्रीन्द्रिय छ। (સ્પર્શ, રસના અને બ્રાણ, આ ત્રણ ઇન્દ્રિયવાળા જી) (૧) ઈષ્ટાનિષ્ટ
सोना, (२) ४ानिष्ट २५ोनी, (3) शानिष्ट गतिना, (४) टानिष्ट સ્થિતિને, (૫) ઈટાનિષ્ટ લાવણ્યને, ઈટાનિષ્ટ યશ અને કીતિને (૭)
निष्ट धनी अने (८) टानिष्ट उत्थान, म', म, वाय, पुरु५४।२ અને પરાક્રમને અનુભવ કરે છે. આ છમાં ચક્ષુઈન્દ્રિય અને શ્રોત્રેન્દ્રિયને અભાવ હોવાને કારણે તેઓ રૂપ અને શબ્દનો અનુભવ કરી શકતા નથી, બાકીના આઠ વિષયને જ અનુભવ કરી શકે છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૧
