________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १४ उ०४ सू०३ परमाणुपुद्गलनिरूपणम् २३९ समयमे मुखी, सममेकमेव दुःखी च सुखी च, पूर्वं च करणेन अनेकभावम् अनेकरूपं परिणाम परिगमति, अथ तत् वेदनीयं ज्ञानावरणीयादि च कर्म निर्जीर्ण भवति, ततः पश्चात् एकभावो भवति, एकरूपश्च भवति, इति भावः । एवं पूर्वोक्तरीत्यैव, अनागते भविष्यति; अनन्ते, शाश्वते समये-काले समयमेकम् एप जीवो दुःखी, समयमेकं सुखी, समयमेकमेव दुःखी च सुखी च, पूर्व च करणेन अनेक भावम् अनेकभूतं परिणाम परिणंस्यति, अथ तत् वेदनीयं ज्ञानावरणीयादि च कर्म निर्जीण क्षीणं भविष्यति, ततः पश्चात् एकमावः, एकरूपश्च भविष्यतीति भावः॥ २॥
परमाणुपुद्रलवक्तव्यता प्रस्तावः ___मूलम्-“परमाणुपोग्गले णं भंते! किं सासए असालए ? गोयमा! सिय सासए, सिय असासए, से केणटेणं भंते! एवं वुच्चइ-सिय सासए, सिय असासए ? गोयमा! दवट्टयाए सासए वन्नपज्जवेहिं जाव फासपज्जवेहिं असासए, से तेणट्रेणं जाव सिय सासए, सिय असासए॥सू०३॥ वाला होकर एकत्व को प्राप्त हो जाता है । इसी प्रकार का कथन अनन्त शाश्वन भविष्यत् काल में भी जानना चाहिये । अर्थात् यह जीव एकसमय दुःखी एक समयसुखी, तथा एक समय में सुखी या दुःखी होगा । एकस्वभाव की प्राप्ति से पहिले काल स्वभाव आदि कारण सामग्री से महकृत होने की वजह से शुभाशुभ कर्म बंध को हेतुभूत क्रिया से अनेकभाववाले परिणाम को एवं अनेकरूप स्वभाव प्राप्त होगा। तथा वेदनीय ज्ञानवरणादि कर्म जय निर्जीर्ण हो जावेगा, उसके बाद यह जीव एकभाव और एकरूप हो जावेगा ।। सू०२॥ ત્યારે આ જીવ એક ભાવવાળ થઈને એક અવરથાને પ્રાપ્ત કરે છે. એજ પ્રકારનું કથન અનંત શાશ્વત ભવિષ્યકાળમાં પણ થવું જોઈએ. એટલે કે આ જીવ એક સમયે દુઃખી, એક સમયે સુખી અને એક સમયે સુખી અથવા દુઃખી થશે એકત્વ ભાવની પ્રાપ્તિના પહેલાં કાળ, સ્વભાવ આદિ કારણ સામગ્રી વડે સહકૃત થવાને લીધે શુભાશુભ કર્મબન્ધની હેતભૂત કિયાથી અનેક ભાવવાળા પરિણામને અને અનેક રૂપ રવભાવને પ્રાપ્ત કરશે, તથા વેદનીય, જ્ઞાનાવરણાદિ કર્મની જ્યારે નિજવા થશે, ત્યારે આ જીવ એકભાવ એકરૂપ થઈ જશે માસૂ૦૨
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૧
