________________
-
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १३ उ०६ सू० २ चमरचश्चाराजधानीनिरूपणम् योजनशतसहस्रे, पञ्चषष्टिश्च सहस्राणि षट् च द्वात्रिंशद् योजनशतं किंचिद् विशेषाधिकं परिक्षेपेण, स खलु एकेन प्राकारेण सर्वतः समन्तात् संपरिक्षिप्तः, स खलु प्राकारो द्वय योजनशतम् ऊर्ध्वम् उच्चस्वेन, एवम् चमरचश्चायाः राजधान्याः वक्तव्या भणितव्याः समाविहीनाः यावत् चतस्रः प्रासादपक्तयः, चमरः खलु भदन्त ! अमुरेन्द्रः अरकुमारराजः, चमरचञ्श्चश्च आवासे वसतिम् उपैति ? नायमर्थः समर्थः, तत् केन अर्थेन भदन्त । एवमुच्यते- चमरः असुरेन्द्रः असुरराजः चमरवञ्चें आवासे वसतिं नो उपैति गौतम ! तत् यथानाम-अस्मिन् मनुष्यलोके औपकारिकलयनानि वा औद्यानिकलयनानि वा, नैर्यानिकलयनानि वा, धारावारिकलयनानि वा, तत्र खल बहवो मनुष्याश्च मनुष्यश्च आश्र यन्ते श्रयन्ते यथा राजश्वीये यावत् कल्याणफल वृत्तिविशेषं प्रत्यनुभवन्तो विहरन्ति, अन्यत्र पुनः वसतिमुपयन्ति एवमेव गौतम ! चमरस्य असुरेन्द्रस्य असुरकुमारराजस्य चमरच आवासे केवलं क्रीडारतिप्रत्ययम्, अन्यत्र पुनः वसतिमुमेति, तन् तेनार्थेन यावत् आवासे, वसतिं नोपैति, तदेवं भदन्त । तदेवं भदन्त । इति यावत् विहरति ततः खलु श्रमणो भगवान् महावीरोऽन्यदाकदाचित् राजगृहात् नगरात् गुणशिलकाद् चैत्यात् यावद् विहरति ॥ सू० २ ॥
टीका-पूर्व वैमानिकानां च्यवनस्य प्ररूपितत्वेन तेषां च देवत्वेन तदधिकारात् चमरनामासुरेन्द्रदेवविशेषस्यावासविशेषं प्ररूपयितुमाह- 'कहि णं भंते ' इत्यादि । 'कहिणं भंते ! चमरस्त असुरिंदस्स असुररष्णो चमरचेचे नाम आवासे चमरचञ्चाराजधानी की वक्तव्यता
ف)
'कहिणं भंते चमरस असुरिंदस्स' इत्यादि ।
टीकार्थ- पहिले वैमानिक देवों के च्यवन की प्ररूपणा की जा चुकी है अतः उसी संबंध को लेकर यहां सूत्रकार ने चमर नाम के असुरेन्द्र देव विशेष के आवासविशेषकी प्ररूपणा की है- इसमें गौतमस्वामी ने प्रभु से ऐसा पूछा है 'कहि णं भंते! चमरस्स असुरिंदस असुररण्णो चमरचंचे नाम आवासे पण्णत्ते' हे मदन्त असु.
—थमरथंया रामधानीनी वहुतव्या
" कहि णं भंते ! चमरस्ल असुरिंदरस " इत्याहि
ટીકા-પહેલાં વૈમાનિક દેવાના ચ્યવનની પ્રરૂપણા થઇ ચુકી છે. ચમ રેન્દ્ર પણ એક દેવ છે. આ પ્રકારના પૂર્વ સૂત્ર સાથેના સબંધને લીધે હવે સૂત્રકાર અસુરેન્દ્રના આવાસવિશેષની પ્રરૂપણા કરે
છે
ગૌતમ સ્વામી આ વિષયને અનુલક્ષીને મહાવીર પ્રભુને એવા પ્રશ્ન पूछे छे ई -" कहिणं भंते । चमररस असुरिंदरस असुररण्णो चमरचंचे नामं
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૧
