________________
१४६
भगवतीसूत्रे
ईशानादि देवावासे गतः प्राप्तः सन् विराधयेत् परित्यजेत् तदा कर्मलेश्यामेवकर्मणः सकाशाद या लेश्या - जीववरिणामः सा कर्मलेश्या भावलेश्येत्यर्थः तामेव प्रतिपनति भावलेश्यात पत्र परिपतति नतु द्रव्यलेश्यातः प्रतिपतति, शरीरवर्णादिरूपा द्रव्यश्यातु प्राक्तन्येव तिष्ठति, देवानां द्रव्यतोऽवस्थित लेश्यत्वादितिभावः त्यक्त नावलेयो द्रव्यलेश्यावान् सन् स तत्र - ईशानादौ तिष्ठतीतिभावः । पक्षान्तरमाह-तत्-अथ यस्तु अनगार स्तत्र मध्यभागवर्तिनि ईशानादिदेवावा से गतः सन् नो विराधयेत् तं पूर्वठेश्यापरिणामं यदि नो परित्यजेत् तदा एतामेव पूर्वलेशम् यास उत्पन्नस्वामित्यर्थः उपसंपद्य - आश्रित्य विहरति तिष्ठति, इदं भागवर्ती ईशानादिदेवावास में प्राप्त हुआ है सो वह जिस लेश्या परिनाम से वहां उत्पन्न हुआ है उस लेश्या परिणाम को यदि छोड देता है, तो वह कर्मलेगा से भावलेश्या से ही पतित होता है ऐसा माना जाता है, द्रव्यलेइया से नहीं । कर्म के साथ जो जीव का परिणाम है वह कर्मलेश्या है ऐसी यह कर्मलेश्या भावलेश्यारूप ही कही गई है। 'द्रव्यलेइया से पतित नहीं होता' सो इसका सारांश ऐसा है कि द्रव्यलेश्या शरीर के वर्णादिरूप होती है, और यह द्रव्यलेश्या देव और नारकों में अवस्थित कही गई है। इसलिये यह प्राक्तनी ही इसके रहती है। इस प्रकार भावलेइपा को छोडकर वह वहां की द्रव्यलेइया से युक्त बना रहकर ही यह ईशानादिक में रहता है । अब सूत्रकार पक्षान्तर का कथन करते हुए कहते हैं कि जो अनगार उस मध्यभागवर्ती ईशानादिदेवावास में पहुंच कर पूर्वलेश्या परिणाम को विराधित नहीं करता है तो वह जिस लेश्या परिणाम से वहां उत्पन्न हुआ है उसी ઉત્પન્ન થયેલ છે, તે અણુગાર જે લેફ્સાપરિણામ દ્વારા ત્યાં ઉત્પન્ન થયેા છે તે લેફ્યાપરિણામને જો છેાડી દે, તેા તે કમ લેસ્યાથી-ભાવલેસ્યાથી જ પતિત થાય છે, એવુ' માનવામાં આવે છે, દ્રવ્યર્લેશ્યાથી પતિત થતા નથી ક્રમની સાથે જે જીવનું પરિણામ છે. તેનું નામ કમ લેસ્યા છે એવી તે કમ લૈશ્યા ભાવલેસ્યારૂપ જ છે “ દ્રવ્યલેશ્યાથી પતિત થતા નથી, ” તેના ભાવા નીચે પ્રમાણે છે-દ્રવ્યર્લેશ્યા શરીરના વર્ણાદિ રૂપ હાય છે અને તે દ્રવ્યલે શ્યાના દેવા અને નારકામાં સદ્ભાવ કહ્યો છે તેથી તે તેની પ્રાકૃતની (પહેલી) જ રહે છે આ રીતે ભાવલેશ્યાને છેડીને ત્યાંની દ્રશ્યલેશ્યાથી યુક્ત બનીને જ તે ઇશાનાદિક દેવલાકમાં રહે છે. હવે સૂત્રકાર પક્ષાન્તરનું કથન કરતા કહે છે કે-જે અણગાર તે મધ્યભાગવતી ઇશાનાદિ દેવાવાસમાં પહોંચીને पूर्व वेश्यापरिणामने विशधित करतो नथी- छोडतो - नथी, ते ने सेश्यापरि
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૧
