________________
९२
भगवतीसूत्रे
स्वत्रैव बध्वा म्रियते तस्य यन्मरणं तदवधिमरणमुच्यते । आत्यन्तिकमरणंतुअत्यन्तं भवतीति आत्यन्तिकं तच्च तन्मरणं चेति आत्यन्तिकमरणम्, यानि नरकाद्यायुण्यकर्म दलिकानि अनुभूय मरिष्यति तद् आत्यन्तिकमरणम् अग्रे मोक्ष सद्भावात्३ । बालमरणंतु अविरतानां मरणमुच्यते, पण्डितमरणंच विरतिमरणम् । गौतमः पृच्छति - 'आवीचियमरणे णं भंते ! कइविहे पण्णत्ते ? ' हे भदन्त ! आवीचिकमरणं खलु कतिविधं प्रज्ञप्तम् ? भगवानाह - 'गोयमा ! पंचविहे पण्णत्ते' हे गौतम ! आवtचिकमरणं पञ्चविधं प्रज्ञप्तम् 'तं जहा - दव्वावीचियमरणे, खेत्तावीचियमरणे, कालावीचियमरणे, भवावीचियमरणे, भावावीचियमरणे ' तात्पर्य ऐसा है - किसी जीव ने जितनी आयु का धंध किया है उस सब को भोगकर वह पुनः उस भव में जो आगामी भव की सावधिक आयु का बंधकर मरता है उस मरण का नाम अवधिमरण है । जिन नरकादिक आयुष्यकमंदलिकों को भोगकर जीव मरता है, और मर कर पुनः उन्हीं आयुष्यकर्म दलिकों को भोगे बिना जो उसका आगामीमरण होगा, ऐसे मरण का नाम आत्यन्तिकमरण है । इस मरण के बाद मोक्ष का सद्भाव होता है। अविरतजीवों का जो मरण होता है वह बालमरण है । विरतजीवों के मरण का नाम पण्डितमरण है ।
अब गौतमस्वामी प्रभु से ऐसा पूछते है- 'आवीचियमरणे णं भंते ! कवि पoते हैं भन्तः! आवीविकमरण कितने प्रकार का कहा गया है ? उत्तर में प्रभु कहते हैं- 'गोधमा !' हे गौतम! 'पंचविहे पणन्ते' आवीचिकमरण पांच प्रकार का कहा गया है । जैसे- 'दव्वाજેટલા આયુને! બંધ કર્યો હૈાય તે સમસ્ત આયુને લેગવીને, તે ભવમાં જ ને આગામી ભવના સાધિક આયુના બધ કરીને મરે છે, તે તે મરગુને અધિમરણુ કહે છે. જે નરકાદિ આયુષ્યકમ દલિકાને ભાગવીને જીવ મરે છે, અને મરીને પુનઃ એજ આયુષ્યકમ દલિકાને ભેગવ્યા વિના જે તેનુ આગામી મરણ થશે, તે મરશુને આયન્તિક મરણ કહે છે. આ મરણ પછી માક્ષના સદ્ભાવ રહે છે. અવિરત જીવાનુ' જે મરણુ હાય છે તેને मादમરણુ કહે છે વરત જીવેાના મરણુને પડિતમરણુ કહે છે હવે ગૌતમ સ્વામી येथे प्रश्न पूछे छे -" आवीचियमरणेणं भंते ! कइविहे पण्णत्ते ?" डे लगવન્! આવીચિકમરણુ કેટલા પ્રકારનાં કહ્યાં છે ?
भडावीर अलुन। उत्तर-" गोयमा ! " हे गौतम ! " पंचविहे पण्णत्ते " भावीथिस्मरण मा अमायांग अारना उद्यां छे. " दव्बावीचियमरणे, खेत्ता
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૧
