________________
भगवतीसूत्रे हे गौतम ! आकाशास्तिकायः खलु जीवद्रव्याणां च, अजीवद्रव्याणां च भाजनभूतो भवति, तथा च एतस्मिन् आकाशास्तिकाये सति जीवादीनामवगाहा प्रवर्तते, तस्य जीवादिभाजनभूतत्वं प्रदर्शयति ‘एगेण वि से' इत्यादि, एकेनापि परमाण्वादिना सः असौ आकाशास्तिकायप्रदेशः पूर्णो भृतः तथा द्वाभ्यामपि ताभ्यां परमाणुभ्यां पूर्णः स आकाशास्तिकायपदेशो भवति, तत्र आकाशास्तिकाये एकद्विपरमाण्वादिभिः पूर्णे शतमपि मायात्-समाविशेत् , तथा कोटिशतेनापि पूर्णों भवति, तत्र कौटिसहस्रमपि माया-समाविशेत् ॥१॥ एवं च यथाऽपवरकाकाशमेकपदीप प्रभापटलेनापि पूर्यते तत्र द्वितीयमपि प्रदीपप्रभापटलं माति, यावच्छतमपिप्रभापटलं तत्र माति, तथा औषधिविशेषापादितपरिणामादेकत्र पारदकर्षे 'तोला' इति प्रसिद्ध सुवर्णकर्षशतं प्रविशति, पारदकर्षीभूतं च तद्भवति
औषधिसामर्थ्यात् , पुनः पारदस्य कपः सुवर्णस्य च कर्षशतं भवति, पुद्गलपरिणादिक द्रव्यों को अवगाह देने का इसका स्वभाव है। एक भी पुद्गलपरमाणु आदि जिस आकाश के एक प्रदेश में अव. गाहित होता है, आकाश के उसी एकप्रदेश में दो भी पुद्गलपरमाणु अवगाहित हो जाते हैं और सौ भी पुद्गलपरमाणु अवगाहित हो जाते हैं। तथा उसी एकप्रदेश में कोटिशत और कोटिसहस्र भी पुद्गलपरमाणु समा जाते हैं। जैसे कोठरी के आकाश में एक दीपक की प्रभा भी समा जाती है, दो दीपकों की प्रभा भी समा जाती है, सौ दीपकों की प्रभा भी समा जाती हैं । तथा औषधिविशेष से आपादित परिणाम के प्रभाव से एक तोला पारेमें सौ तोला सोना प्रविष्ट हो जाता है अर्थात् समा जाता है और वह सोना पारे के वजन में आ जाता है तथा वापिस पृथकूकरने पर औषधि के सामर्थ्य से पारा एक तोला और सोना १०० सौ तोला हो जाता है । पुद्गलपरिणाम की कुछ ऐसी ही દ્રવ્યને અવગાહ દેવાને તેને સ્વભાવ છે. આકાશના જે એક પ્રદેશમાં એક જ પરમાણુ આદિ અવગાહિત થાય છે. (રહે છે), એજ આકાશના એક પ્રદેશમાં બે પુદ્ગલપરમાણુ પણ અવગહિત થઈ જાય છે, એ પુદ્ગલપરમાણુ પણ અવગાહિત થઈ જાય છે, તથા તે એક જ પ્રદેશમાં કેશિત અને કેટ સહસ્ત્ર પુકલપરમાણુ પણ સમાઈ જાય છે. જેવી રીતે એારડાના આકાશમાં (અવકાશમાં) એક દીપકનો પ્રકાશ પણ સમાઈ જાય છે, બે દીપકને પ્રકાશ પણ સમાઈ જાય છે અને સે દીપકને પ્રકાશ પણ સમાઈ જાય છે, તથા ઔષધિવિશેષ દ્વારા સંપાદિત પરિણામના પ્રભાવથી એક તોલા પારામાં સો. તેલા સેનાને સમાવેશ થઈ જાય છે અને તે સોનું પારાના વજનમાં આવી જાય છે તથા પારાનું વજન પણ ઔષધિના પ્રભાવથી ૧૦૦ તોલા બરાબર
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
