________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १३ उ०४ सू० ६ दिक्विदिक्प्रवहद्वारनिरूपणम् ६०१ सिया, छिन्नमुत्तावलिसंठिया पणत्ता' हे गौतम ! आग्नेयी खलु दिक्-विदिगित्यर्थः, रुचकादिका-रुचकः आदिर्यस्याः सा तथाविधा, रुचकप्रवहा रुचकः प्रवहो यस्याः सा तथाविधा, एकपदेशादिका-एका प्रदेशः आदिर्यस्याः सा तथाविधा, एकप्रदेशविस्तीर्णा-एकः प्रदेशो विस्तीर्णो-विस्तृतो यस्याः सा तथाविधा, यतः अनुत्तरा-वृद्धिवर्जिता, अतएव एकमदेशविस्तीर्णा इति भावः । लोकं प्रतीत्य आश्रित्य अलोकापेक्षयेत्यर्थः, असंख्येयप्रदेशिका, अलोकं प्रतीत्य अपेक्ष्य, अलोकापेक्षयेत्यर्थः, अनन्तप्रदेशिका, लोकान्तं प्रतीत्य आश्रित्य सादिका सपर्यवसितासादिसान्ता, अलोकं प्रतीत्य-आश्रित्य, सादिका-आदिसहिता अपर्यवसिताअन्तरहिता, छिन्नमुक्तावलिसंस्थिता-विकीर्णमुक्तावलीवत् संस्थितं-संस्थानम् आकारो यस्याः सा तथाविधा प्रज्ञप्ता । 'जमा जहा इंदा, नेरई जहा अग्गेयी, एवं जहा इंदा तहा दिसाओ चत्तारि, जहा अग्गेयी तहा चत्तारि वि विदिसाओ' थाम्या-दक्षिणा दिग् यथा ऐन्द्री पूर्वादिक् प्रतिपादिता तथैव प्रतिपत्तव्या, संठिया पण्णत्ता' आग्नेयी विदिशा रुचक आदिवाली है, अर्थात् इस दिशा के पहिले रुचक है इसका निर्गमस्थान भी रुचक है । एक प्रदेश आदि है,एक प्रदेश इसका विस्तृत है। क्योंकि यह अनुत्तरा-वृद्धिवर्जित है लोक की अपेक्षा से यह असंख्यात प्रदेशोंवाली है, अलोक की अपेक्षा से यह अनन्तप्रदेशोंवाली है । तथा लोक की अपेक्षा से यह सादि सपर्यवसित है, अलोक की अपेक्षा से यह आदिसहित और अन्तरहित है। तथा इसका आकार विकीर्णमुक्तावली के जैसा है 'जमा जहा इंदा, नेरई जहा अग्गेयी, एवं जहा इंदा तहा दिसाओ चत्तारि, जहा अग्गेयी तहा चत्तारि वि विदिसाओ' दक्षिणदिशा पूर्वदिशा के जैसी कथनवाली है, नैर्ऋती विदिशा आग्नेयी विदिशा के जैसी कथनवाली થાય છે–તેની પહેલાં સૂચક છે, તેનું નિગમસ્થાન પણ સૂચક છે, એક પ્રદેશ તેને આદિ છે, તેને એક પ્રદેશ વિસ્તૃત છે કારણ કે તે અનુત્તરા વૃદ્વિરહિત) છે. લોકની અપેક્ષાએ તે અસંખ્યાત પ્રદેશવાળી છે, અને અલેકની અપેક્ષાએ અનંતપ્રદેશવાળી છે લેકની અપેક્ષાએ તે આદિ (આદિસહિત) અને સપર્યવસિત (અન્તવાળી) છે અને અલેકની અપેક્ષાએ તે સાદિ અને અન્તરહિત છે, તથા તેને આકાર વિકીર્ણ મુક્તાવલીના જે छ. “ जमा जहा इंदा, नेरई जहा अग्गेयी, एवं जहा इंदा तहा दिसाओ चत्तारि, जहा अग्गेयी तहा चत्तारि वि विदिखाओ" पूशाना २० કથન દક્ષિણ દિશાનું સમજવું અગ્નિ વિદિશાના જેવું જ કથન નત્ય દિશા
भ० ७६
શ્રી ભગવતી સુત્ર : ૧૦.
