________________
%
E
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १३ उ० ४ सू० १ नारकपृथिवीनिरूपणम् ५७१ महत्तराश्वव आयामेन-दैर्येण सन्ति, महाविस्तीर्णत राश्चैव विष्कम्भेण-परिधिना सन्ति महावकाशतराश्चैव-अवकाशो बहूनां वक्ष्यमाणद्रव्याणामवस्थितियोग्य क्षेत्रं, महान् अवकाशो येषु ते महावकाशाः, अतिशयेन महावकाशा महावकाशवरा: सन्ति, तेषां च महाजनसंकीर्णताव्यात्त्यर्थमाह-महामतिरिक्ततराश्चैव-महत्पति. रिक्तं नैरयिकरहितं येषु ते महामतिरिक्ताः, अतिशयेन महापतिरिक्ताः महामतिरिक्ततरा अत्यन्तशून्याः सन्ति, किन्तु-' णो तहा महापवेसणतराचेव १, नो आइण्णतरा चेव २, नो आउलतरा चेव ३, अणोयणतरा चेव ४' नो-नैव किल तथा-तेन प्रकारेण, महामवेशनतराश्चैव यथा षष्ठ नारक पृथिवी नरकावासा अति. शयेन महत्पवेशनं गत्यन्त रानरकगतौ जीवानां प्रवेशो येषु ते तथाविधा भवन्ति, न तथाविधा भवन्ति, षष्ठ पृथिव्यपेक्षया सप्तमपृथिवी नारकाणामसंख्यगुणहीनत्वात् , अतएव नो आकीर्णतराश्चैव-नात्यन्तं नारकैराकीर्णाः संकीर्णास्ते भवन्ति, नो वा आकुलतराश्चैव-आकुला-व्याप्ता नारकैः तेषामतिशयेन योगादाकुलतरा की अपेक्षा महाविस्तारवाले हैं। इनमें वक्ष्यमाण द्रव्यों को रहने के लिये अवस्थान योग्य क्षेत्र बहुत विशाल है-इसलिये ये महावकाशतर हैं । परन्तु इनमें अधिक नारक जीव नहीं हैं इसलिये ये महाप्रतिरिक्ततर हैशून्य है । 'यो तहा महापवेसणतराचेच १' जैसे छठी नारक पृथिवी के नरकावास गत्यन्तर से आये हुए जीवों के प्रवेशवाले बने रहते हैंउस प्रकार से ये प्रवेशवाले नहीं हैं क्योंकि छठी पृथिवी की अपेक्षा सातवीं पृथिवी में नारक असंख्यातगुणित हीन कहे गये हैं। इसी कारण अधासप्तमी के नरकावास नारकों से अत्यन्त आकीर्णतरसंकीर्ण-नहीं रहते हैं। और न वे नारकों से अत्यन्त व्याप्त ही रहते हैं। इसी कारण वहां नारकों में आपस में संघटन नहीं होता है નરકના નરકવાસ કરતાં વધારે અવકાશવાળા) છે. પરંતુ તે નરકાવાસે માં છઠ્ઠી નરકના નરકાવાસે જેટલા અધિક જ નથી, તેથી તેઓ મહાપ્રતિરિतत२-शून्य-छे. “णो तहा महापवेसण तराचेव१” छही न२४ना न२४ावासोमा જેવી રીતે અન્ય ગતિમાંથી આવતાં જોને પ્રવેશ ચાલુ જ રહ્યા કરે છે, એવી રીતે અહીં તેમને પ્રવેશ ચાલુ રહેતું નથી, કારણ કે છઠ્ઠી નરક કરતાં સાતમી નરકમાં નારકોની સંખ્યા અસંખ્યાત ગણી ઓછી છે. તે કારણે અધાસપ્તમીના નરકાવાસે નારકે વડે અત્યન્ત આકીર્ણતર–સંકીર્ણ રહેતા નથી. તે નરકાવાસો નારકે વડે અત્યન્ત વ્યાપ્ત પણ રહેતા નથી. તે કારણે ત્યાં નારકમાં એક બીજા સાથે સંઘઠ્ઠન થતું નથી ભીડને કારણે ત્યાં
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
