________________
५०४
भगवतीसूत्रे तहा सक्करप्पभाएवि ' हे गौतम ! यथा रत्नप्रभा पृथिवी उक्ता तथा शर्करामभायाः पृथिव्यां अपि वक्तव्या बोध्या तथा च शर्कराप्रभा पृथिव्यपि स्यादात्मा स्यात् नोआत्मा, स्यात् अक्तव्या-अ मा इति च नो आत्मा इति च शब्देन युगपद् व्यपदेष्टुमशक्या इति भावः, 'एवं जाव अहे सत्तमा' ‘एवं पूर्वोक्तरीत्या, यावत् वालुकापमा, पङ्कप्रभा, धूममभा, तमःमभा, अधःसप्तमी पृथिवी चापि स्यात् आत्मा, स्यात् नो आत्मा, स्यात् अवक्तव्या-आत्मा इति च नो आत्मा इति च युगपद् वक्तुम् अशक्या । गौतमः पृच्छति-'आया भंते ! सोहम्मे कप्पे उत्तरमें प्रभु कहते हैं-जहा रयणपभापुढवी तहा सक्करप्पभाए वि' हे गौतम ! जैसा-कथन रत्नप्रभा पृथिवी के विषय में सद्रूपता और असदुरूपता को लेकर किया गया है वैसा ही कथन शर्कराप्रभापृथिवीके संबंध में भी सदरूपता और असदुरूपता को लेकर करना चाहिये तथा-शर्करा प्रभापृथिवी भी कथंचित सद्प है, कथंचित् आत्मा एवं अनात्मा इन श. ब्दोद्वारा वह युगपत् वक्तुं अशक्य होने के कारण वह अवक्तव्य भी है६ एवं जाव अहे सत्तमा' इसी प्रकार का कथन वालुकाप्रमा, पङ्कपमा धूमप्रभा तमाप्रभा और अधः सप्तमी पृथिवी के संबंध में भी जानना चाहिये अर्थात् ये सब पृथिवियां कथंचित् सद्रूप, कथंचित् असदुरूप और कथंचित् आत्मा नोआत्मा इन शब्दों द्वारायुगपत् वक्तुं अशक्य होने के कारण अव. क्तव्य भी हैं। अब गौतम स्वामी प्रभु से पूछते हैं-'आया भंते! सोहम्मे कप्पे
___ महावीर प्रभुन। उत्तर-" जहा रयणप्पभा पुढची तहा सकरप्पभाए वि" હે ગૌતમ! જેવું કથન રત્નપ્રભા પૃથ્વીની સદૂરૂપતા અને અસદુરૂપતાના વિષયમાં કરવામાં આવ્યું છે, એવું જ કથન શકે પ્રભા પૃથ્વીના વિષયમાં પણ સરૂપતા અને અસદુરૂપતાને અનુલક્ષીને થવું જોઈએ જેમ કે-શર્કરાપ્રભા પૃથ્વી પણ અમુક અપેક્ષાએ સદૂરૂપ છે, અમુક અપેક્ષાએ અસદુરૂપ છે અને અમુક અપેક્ષાએ અવક્તવ્ય પણ છે. અવક્તધ્ય દેવાનું કારણ એ છે કે-આત્મા અને અનાત્મા, આ બન્ને શબ્દો દ્વારા એક સાથે વકતું (०५४ यवान) अश: पान १२ ते सत०५ ५ छे. “ एवं जाव अहे सत्तमाए" से प्रा२नुं ४थन वाला , ५४प्रमा, धूमप्रमा, तम:પ્રભા, અને અધઃસપ્તમી પૃથ્વીના સંબંધમાં પણ જાણવું જોઈએ એટલે કે આ બધી પૃથ્વીઓ પણ અમુક અપેક્ષાએ સદુરૂપ છે, અમુક અપેક્ષાએ અસદુરૂપ છે અને આત્મા અને અનાત્મા, આ બે શબ્દ દ્વારા એક સાથે વ્યક્ત થઈ શકે તેમ ન હોવાને કારણે અવક્તવ્ય પણ છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
