________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १२ उ० १० सू० १ आत्मस्वरूपनिरूपणम् ३५७ यात्मा च वीर्यात्मा च भणितव्यः, एवं यथा कषायात्मनो वक्तव्यता भणिता तथा योगात्मनोऽपि उपरिमैः सम भणितव्या, यथा द्रव्यात्मनो वक्तव्यता भणिता तथा उपयोगात्मनोऽपि उपरिमैः समं भणितव्या, यस्य ज्ञानात्मा तस्य दर्शनास्मा नियमेन अस्ति, यस्य पुनदर्शनात्मा तस्य ज्ञानात्मा भननया, यस्य ज्ञानात्मा तस्य चारित्रात्मा स्यात् अस्ति, स्यात् नास्ति, यस्य पुनश्चारित्रात्मा तस्य ज्ञाना. स्मा नियमेन अस्ति, ज्ञानात्मा वीर्यात्मा द्वावपि परस्परं भजनया, यस्य दर्शना. स्मा तस्य उपरिमौ द्वावपि भजनया, यस्य पुनस्तौ तस्य दर्शनात्मा नियमेन अस्ति, यस्य चारित्रात्मा तस्य वीर्यात्मा नियमेन अस्ति यस्य पुनर्वीर्यात्मा तस्य चारित्रात्मा स्यात् अस्ति, स्यात् नास्ति, एतेषां खलु भदन्त ! द्रव्यात्मनां कषायात्मनां यावत् वीर्यात्मनां च कतरे कतरेभ्यो यावत् विशेषाधिका वा ? गौतम ! सर्वस्तोकाश्चारित्रात्मानः, ज्ञानात्मानः अनन्तगुणाः, कषायात्मानः अनन्तगुणाः, योगात्मानो विशेषाधिकाः, वीर्यात्मानो विशेषाधिकाः, उपयोगद्रव्यदर्शनात्मानस्त्रयोऽपि तुल्या विशेषाधिकाः ॥ १॥
टीका-पूर्वोदेशके देवानां प्ररूपितत्वेन, तेषां चात्मरूपत्वादात्मस्वरूपं भेदतः प्ररूपयितुं दशमोद्देशकमाह-कइविहाणं भंते' इत्यादि । 'कइविहाणं भंते ! आया पण्णता ? ' गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! कतिविधः खलु आत्मा प्रज्ञप्तः ? भगवानाह-'गोयमा! अट्टविहा आया पण्णत्ता' हे गौतम ! अष्टविधः आत्मा
आत्मस्वरूपवक्तव्यता 'काविहाणं भंते ! आया पण्णत्ता' इत्यादि
टीकार्थ-इससे पूर्व उद्देशक में सूत्रकार ने देवों की प्ररूपणा की है और ये देव आत्मरूप होते हैं, अतः आत्मा के स्वरूप को भेदपूर्वक प्ररूपित करने के लिए सूत्रकार ने इस दशवें उद्देशक का कथन किया है-इसमें गौतम ने प्रभु से ऐसा पूछा है- कइविहा णं भंते ! आया पण्णता' हे भदन्त ! आत्मा कितने प्रकार का कहा गया है। इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा' हे गौतम ! अट्ठविहा आया पण्णत्ता'
-मात्माना २१३५नी परतव्यता“कइ विहाणं भंते ! आया पण्णत्ता" त्याल
ટીકાર્થ-આગલા સૂત્રમાં સૂત્રકારે દેવેની પ્રરૂપણ કરી છે, તે દેવામાં આત્માને સદ્ભાવ હોય છે, આ પ્રકારના પૂર્વ સૂત્ર સાથેના સંબંધને લઈને હવે સૂત્રકાર આત્માના સ્વરૂપનું ભેદપૂર્વક નિરૂપણ કરે છે- આ વિષયને અનુसीन भीतम स्वामी महावीर प्रभुने सेवा प्रश्न पूछे छ -“काविहाणं भंते ! आया पण्णत्ता " सन् ! मात्मा डेटा प्रारन। यो छ?
महावीर प्रसुनी उत्त२-" गोयमा!" गौतम! “अविहा आया पण्णता" मामा म18 रने। यो छे. “ तंजहा" 8 अंश नाये
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
