________________
भगवतीसूत्रे
गाणाया नियमं अत्थि, णाणाया वीरियाया दो वि परोप्परं भयणाए। जस्स दसणाया तस्स उवरिमाओ दो वि भयणाए। जस्स पुण ताओ तस्त दंसणाया नियमं अस्थि । जस्स चरिताया तस्स वीरियाया नियमं अत्थि। जस्स पुण वीरियाया तस्स चरित्ताया लिय अस्थि सिय नथि। एयासिणं भंते! दवियायाणं कसायायाणं जाव वीरियायाण य कयरे कयरहितो जाव विसेमाहिया वा ? गोयमा! सव्वत्थोवाओ चरित्तायाओ। णाणायाओ अणंतगुणाओ। कसायाओ अणंतगुणाओ। जोगायाओ विसेसाहियाओ।वीरियायाओ विसेसाहियाओ। उपयोग दवियदंसणायाओ तिन्नि वि तुल्लाओ विसेसाहियाओ।सू०१॥
छाया-कतिविधः खलु भदन्त ! आत्मा प्रज्ञप्तः ? गौतम ! अष्टविधः आत्मा प्रज्ञप्तः, तयथा-द्रव्यात्मा१, कषायात्मा२, योगात्मा३, उपयोगात्मा४, ज्ञाना. त्मा५, दर्शनात्मा६, चारित्रात्मा७, वीर्यात्मा८, यस्य खलु भदन्त ! द्रव्यात्मा तस्य कषायात्मा, यस्य कषायात्मा तस्य द्रव्यात्मा ? गौतम ! यस्य द्रव्यात्मा तस्य कषायात्मा स्याद् अस्ति स्यानास्ति, यस्य पुनः कषायात्मा तस्य द्रव्यात्मा नियमेन अस्ति । यस्य खलु भदन्त ! द्रव्यात्मा तस्य योगात्मा ? एवं यथा द्रव्या. स्मा कषायात्मा भणितस्तथा द्रव्यात्मा योगात्मा च भणितव्यः । यस्य खलु भदन्त ! द्रव्यात्मा तस्य उपयोगात्मा, एवं सर्वत्र पृच्छा भणितव्या। गौतम ! यस्थ द्रव्यात्मा तस्य उपयोगात्मा नियमेन अस्ति यस्यापि उपयोगात्मा तस्यापि द्रव्यात्मा नियमेन अस्ति । यस्य द्रव्यात्मा तस्य ज्ञानात्मा भजनया, यस्य पुन ज्ञानात्मा तस्य द्रव्यात्मा नियमेन अस्ति । यस्य द्रव्यात्मा तस्य दर्शनात्मा नियमेन अस्ति । यस्यापि दर्शनात्मा तस्य द्रव्यात्मा नियमेन अस्ति । यस्य द्रव्यात्मा तस्य चारित्रात्मा भजनया। यस्य पुनश्चारित्रात्मा तस्य द्रव्यात्मा नियमेन अस्ति! एवं वीर्यात्मनापि समम् । यस्य खलु भदन्त ! कषायात्मा तस्य योगात्मा पृच्छा, गौतम ! यस्य कषायात्मा तस्य योगात्मा नियमेन अस्ति । यस्य पुनर्योगात्मा तस्य कषायात्मा स्यात् अस्ति स्यात् नास्ति। एवम् उपयोगात्मनाऽपि समं कषायात्मा नेतव्यः, कषायात्मा च ज्ञानात्मा च परस्परं द्वापि भक्तव्यो, यथा कषायात्मा च उपयोगात्मा च तथा कषायात्मा च दर्शनात्मा च, कपायात्मा च चारित्रात्मा च द्वावपि परस्परं भक्तव्यो, यथा कषायात्मा च योगात्मा च तथा कष।
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦