________________
३२४
भगवतीसूत्रे तुम् , एकत्वं विकुर्वन्तः एकेन्द्रियरूपं वा, यावत्-पञ्चेन्द्रियरूपं वा, पृथुत्वं विकुवन्तः एकेन्द्रियरूपाणि वा, यावत् पश्चेन्द्रियरूपाणि वा, तानि संख्येयानि वा, असंख्येयानि वा, अत्र 'असंख्येयानि' इति यदुक्तं तत् तेषां शक्तिमात्रप्रदर्शनाथम् , नतु तत्करणतयेति सम्बद्धानि वा, असंबद्धानि वा, सदृशानि वा, असदृशानि वा, विकुर्वन्ति विकुर्वित्वा ततः पश्चातू आत्मनो यथेच्छानि कार्याणि कुर्वन्ति, एवं नरदेवा अपि, एवं धर्मदेवाः अपि, देवाधिदेवानां पृच्छा, गौतम ! एकत्वमपि प्रभु विकृवितुम् , पृथुत्वमपि प्रभु विकुर्वितुं, नो चैव संप्राप्त्या व्यकुर्विषु वा, विकुर्वन्ति वा, विकुर्विष्यन्ति वा, भावदेवानां पृच्छा, यथा भव्यद्रव्यदेवाः ॥०४॥
टीका-अथ भव्यद्रव्यदेवादीनामेव वैक्रियद्वारं प्ररूपयितुमाह-'भविय दबदेवाणं' इत्यादि। 'भवियदव्यदेवाणं भंते ! किं एगत्तं पहू विउवित्तए, पुहुतं पभू विउवित्तए ?' गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! भव्यद्रव्यदेवाः खलु मनुष्याः पश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः वा वैक्रियलब्धिसम्पन्नाः किम् , किंवा, एक. त्वम्-एकरूपम् , विकुक्तुिं-विकुर्वणया निष्पादयितुं प्रभवः-समर्थाः भवन्ति ? किंवा
भव्यद्रव्यदेवादिविकुर्वणावक्तव्यता'भवियदेवदेवाणं भंते !' इत्यादि।
टीकार्थ-इस सूत्रद्वारा सूत्रकारने भव्यद्रव्यदेव आदिकों के वैक्रियद्वार की प्ररूपणा की है। इसमें गौतम ने प्रभु से ऐसा पूछा है-'भवियदव्वदेवा णं भंते ! किं एगत्तं पहू विउवित्तए, पुहुत्तं पभू विउब्धि. त्तए' हे भदन्त ! वैक्रियलब्धिसंपन्न मनुष्य अथवा पंचेन्द्रियतिर्यश्च अपनी विकुर्वणाशक्तिबारा क्या एकरूप को निष्पन्न करने में समर्थ होते हैं ? या अनेकरूपों को निष्पन्न करने में समर्थ होते हैं ? इसके
-म०यद्रव्य३५ महिना बिहानी १४०यता" भवियव्वदेवाणं भंते" त्या
ટીકાથ–સૂત્રકારે આ સૂત્ર દ્વારા ભવ્યદ્રવ્યદેવ આદિના વક્રિયદ્વારની પ્રરૂપણ કરી છે. આ વિષયને અનુલક્ષીને ગૌતમ સ્વામી મહાવીર પ્રભુને એ प्रश्न पूछे छे -" भवियदव्वदेवाणं भंते ! कि एगत्तं पहू विउव्वित्तए, पुहुत्तं पभू विउवित्तए?" 3 मावन् ! वैठियघियन मनुष्य अथवा पयन्द्रियतिय"य શું પિતાની વિકૃણાશક્તિ દ્વારા એક રૂપનું નિર્માણ કરવાને સમર્થ હોય છે? અથવા અનેક રૂપને નિષ્પન્ન કરવાને સમર્થ હોય છે?
महावीर प्रभुने। उत्तर-" गोयमा ! एगत्तं पि पहू विउविब्यत्तर, पुडुत्तं वि
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦