________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १२ उ०७ सू०२ जीवोत्पत्तिनिरूपणम्
२७३
जीवः सर्वजीवानां मातृतया, पितृतया, भातृतया, भगिनोतया, भार्यातया, पुत्रतया, दुहिततया, स्नुषातया उत्पन्नपूर्व-पूर्वमुत्पन्नः किम् ? भगवानाह 'हंता, गोयमा ! असई, अदुवा अणंतखुत्तो,' हे गौतम! हन्त-सत्यम् , एको जीवः सर्वजीवानां मात्रादिकतया, असकृत्-अनेकवारम्, अथवा अनन्तकृत्वा-अनन्तवारम् उत्पभपूर्वः- पूर्वमुत्पन्नो वर्तते। गौतमः पृच्छति-'सधजीवा विणं भंते ! इमस्स जीवस्स माइत्ताए जाव उववन्नपुव्वे ?' हे भदन्त ! सर्वजीवा अपि खलु अस्य जीवस्य मावतया यावत् उपपन्नपूर्वा:-पूर्वमुत्पन्नाः सन्ति ? भगवानाह-हता गोयमा ! जाव अणंतखुत्तो' हे गौतम! हन्त-सत्यम् , यावत्-सर्वजीवा अपि अस्य जीवस्य मात्रादिकतया असकृत् , अथवा अनन्त कृत्वः पूर्वमुत्पन्नाः सन्ति । गौतमः पृच्छति'अयं णं भंते ! जीवे सव्वजीवाणं अरित्ताए, वेरियत्ताए, घायकत्ताए, वहगत्ताए, भार्या के रूप से, पुत्र के रूप से, दुहिता के रूप से, और पुत्रवधू के रूप से क्या पहिले उत्पन्न हो चुका हैं ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं'हंता, गोयमा ! असई, अदुवा अणंतखुत्तो' हाँ, गौतम! यह जीव सब जीवों की माता के रूप में, पिता के रूप में, और भाई आदि के रूप में अनेकवार और अनन्तबार पहिले उत्पन्न हो चुका हैं।
अब गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं-'सम्धजीवावि णं भंते ! इमस्स जीवस माइत्ताए, जाप उववानपुवे' हे भदन्त ! सब जीव क्या इस एक जीव के माता आदिरूप से पहिले उत्पन्न हो चुके हैं ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-'हंता, गोयमा! जाव अणतखुतो' हां, गौतम! सर्वजीव भी इस एक जीव के पहिले अनेकवार अथवा अनन्तयार माता आदिरूप से उत्पन्न हो चुके हैं। ભાઈફપે, બહેનરૂપે, ભાર્યોરૂપે, પુત્રરૂપે, પુત્રીરૂપે, અને પુત્રવધૂ રૂપે પહેલાં ઉત્પન્ન થઈ ચુક્યું છે?
भडावीर प्रभुने। उत्त२-“हता, गोयमा ! असई, अदुवा, अणंतखुत्तो" હા, ગૌતમ ! આ જીવ સમસ્ત જીવની માતાપે, પિતારૂપે અને ભાઈ આદિ રૂપે અનેક વાર અથવા અનંતવાર પહેલાં ઉત્પન્ન થઈ ચુકી છે.
गौतम स्वाभाना प्रश्न-" सव्व जीवा किणं भंते ! इमरस जीवरस भाइत्ताए जाव उववन्नपुव्वे?" भगवन् ! समस्त । ५४ शुमा ४ सपना માતા, પિતા આદિ રૂપે પહેલાં ઉત્પન્ન થઈ ચુકયા છે?
महावीर प्रभुने। उत्त२-" हंता, गोयमा ! जाब अणंतखुत्तो " गौतम ! સમસ્ત છે પણ આ એક જીવના માતા, પિતા આદિ રૂપે પૂર્વે અનેક વાર અથવા અનંત વાર ઉત્પન્ન થઈ ચુક્યા છે.
भ० ३५
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦