________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १२ उ०७ सू०१ लोकविस्तारनिरूपणम् २४१
छाया-तस्मिन् काले, तस्मिन् समये, यावत् एवम् अवादीत्-कियन्महा. लयः खलु भदन्त ! लोकः प्रज्ञप्तः? गौतम! महतिमहालयो लोकः प्रज्ञप्तः, पौरस्त्ये असंख्येयाः योजनकोटाकोटयः, दक्षिणे असंख्येयाः एवमेव । एवं पश्चिमेऽपि, एवम् उत्तरेऽपि, एवम् ऊर्ध्वमपि, अधः असंख्येया योजन कोटाकोटयः आयामविष्कम्भेण । एतस्मिन् खलु भदन्त ! इयन्महालये लोके अस्ति कश्चित परमाणुपुद्गलमात्रोऽपि प्रदेशः, यत्र खलु अयं जीवो न जातो वा, न मृतो वा पि? गौतम ! नायमर्थः समर्थः । तत् केनार्थेन भदन्त ! एवमुच्यते-एतस्मिन् खलु इयन्महालये लोके नास्ति कश्चित् परमाणुपुद्गलमात्रोऽपि प्रदेशः, 'यत्र खलु अयं जीवो न जातो वा, न मृतो वा पि? गौतम ! तत् यथानाम-कश्चित् पुरुषः अजा शतस्य एकं महान्तम् अजाबजं कुर्यात् , स खलु तत्र जघन्येन एका वा, द्वे वा, तिम्रोवा, उत्कृष्टेन अजासहस्रं प्रक्षिपेत् , ताः खलु तत्र प्रचुरगोचराः प्रचुरपानीयाः जघन्येन एकाहं वा, यह वा, व्यहं वा, उत्कृष्टैन षण्मासान् परिवसेयुः, अस्ति खलु गौतम ! तस्य अजाबजस्य कश्चित् परमाणुपुद्गलमात्रोऽपि प्रदेशा, यः खलु तासाम् अजानाम् उच्चारेण वा, प्रस्रवणेन वा, श्लेष्मणा वा, सिंघाणकेन वा, वान्तेन वा, पित्तेन वा, पूयेन वा, शुक्रेण वा, शोणितेन वा, चर्मभिर्वा, रोममि वा, शृङ्गै वा, खुरै , नखै वा अनाक्रान्तपूर्वो भवति ? भगवन् ! नायमर्थः समर्थः । भवेदपि खलु गौतम! तस्य अजावजस्य कश्चित् परमाणुपुद्गलमात्रोऽपि प्रदेशः, य खलु तासाम् अजानाम् उचारेण वा, यावत् नखे वा अनाक्रान्तपूर्वो नो चैव खलु एतस्मिन् इयन्महालये लोके लोकस्य च शाश्वतं भावं, संसारस्य अनादि भावं, जीवस्य च नित्यभावं कर्मबहुत्वं जन्ममरणबाहुल्यं च प्रतीत्य नास्ति कश्चित परमाणुपुद्गलमात्रोऽपि प्रदेशः, यत्र खलु अयं जीवो न जातो वा, न मृतो वा पि, तत् तेनार्थेन तदेव यावत् न मृतो वा पि ॥सू० १॥
टीका-पूर्वोदेशके चन्द्रादीनामतिशयसौख्यस्य प्रतिपादितत्वेन तेषां च लोकस्यांशे सद्भावाम् लोकांशे जीवजन्ममरणवक्तव्यतां प्ररूपयितुमाह-'तेणं
लोकविस्तार वक्तव्यता'तेणं कालेणं तेणं समएणं' इत्यादि।
टीकार्थ-इससे पहिले के उद्देशक में चन्द्रादिकों के अतिशय सुख का प्रतिपादन किया गया है, ये चन्द्रादिक लोक के एक भाग में रहते
-alन विस्तार माहनु 4g"तेणं कालेणं तेणं समएणं" त्या:
ટીકાર્થ–આગલા સૂત્રમાં ચન્દ્રાદિના અતિશય સુખનું પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું છે. તે ચન્દ્રાદિ લેકના એક ભાગમાં રહે છે તેથી લેકાંશમાં જીવન જ-મમરણની વક્તવ્યતાનું કથન સૂત્રકારે આ સૂત્ર દ્વારા કર્યું છે–
भ० ३१
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
