________________
१५८
भगवतीसूत्रे पंचरसे च उफासे पण्णत्ते' हे गौतम ! क्रोधादि परिणामजनककर्मणः पद्गलरूपत्वात् , स क्रोधादिपरिणन कर्मपुद्गलः पञ्चपर्णः, पश्चरसः, द्विगन्धः चतुःस्पर्शः प्रज्ञप्तः। गौतमः पृच्छति 'अहभंने ! माणे१ मदे२, दप्पे३, थंभे४. गव्वे५, अत्तकोसे६, परपरिवाए७, उक्कोसे८ अबकोम९, उण्णए १०, उन्नामे ११, दुन्नामे १२, एसणं कइवण्णे, कईगंधे, कइरसे. कइफासे पण्णते?' हे मदन्त ! अथ मानम्-मानपरिणामजनकं कर्म, तत्र मानम्-अभिमानपदवाच्यम् सामान्य नाम, मदादयस्तु तत्प्रभवत्वात् तद्विशेषा उत्तर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा' हे गौतम ! पंचवणे, दुगंधे, पंचरसे, च उफासे पण्णत्ते' क्रोधादिपरिणामजनककर्मपुद्गलरूप होने के कारण वह क्रोधादिरूपपरिणत कर्मपुद्गल पांचवर्णों वाला, दो गंधोंवाला, पांच रसोंचाला एवं चार स्पर्शोवाला कहा गया है।
अप गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं- अह भंते ! माणे, मदे, दप्पे, धंभे सम्वे, अनुक्कोसे, परपरिवाए, उक्कोसे, अवकोसे, उण्णए, उन्नामे, दुन्नामे १२ एसण कइवण्णे, कइगंधे, कइरसे, कइफासे पण्णत्ते' हे भदन्त! मान, मद, दर्प, स्तंभ, गर्व, आत्मोत्कर्ष, परपरिवाद, उत्कर्ष, अपकर्ष, उन्नय, उन्नाम, दुर्नाम-ये सब कितने वर्णवाले, कितने गंधवाले, कितने रसवाले और कितने स्पर्शवाले होते हैं ? अभिमानपदवाच्य मान को उत्पन्न करनेवाले कर्मका नाम मान है। यहां मान यह सामान्य नाम है तथा मद आदि इसके विशेष नाम हैं। क्योंकि ये सब
महावीर प्रभुने। उत्तर-" गोयमा ! पंचवण्णे, दुगंधे, पंचरसे, चउफासे पण्णते" , गौतम! या परिणामान भी ५६६३५ पाने सरणे, તે ક્રોધાદિરૂપે પરિણત કર્મ પુદ્ગલે પાંચ વર્ણોવાળાં, બે ગધેવાળાં, પાંચ સેવાળાં અને ચાર સ્પર્શીવાળાં કહ્યાં છે.
गौत्तम स्वामीन। ५-" अह भंते ! माणे, मदे, दप्पे, थंभे, गव्वे, अत्तुकोसे, परपरिवाए, उकोसे, अवकोसे, उण्णए, उन्नामे, दुनामे, १२ एसणं कई वण्णे, कइ गंधे, कई रसे, कद फासे पण्णत्ते १" 8 लापन ! भान, मह, १५, तल, ग, मात्मा४, ५२५श्विास, GB, अ५४), उन्नय, उन्नाम અને દુનમ રૂપે પરિણત કમપુદ્ગલે કેટલાં વર્ણ, કેટલા ગંધ, કેટલા રસ અને કેટલા સ્પર્શથી યુક્ત હોય છે?
અભિમાન પદના સમાનાથી માનને ઉપન્ન કરનારા કર્મનું નામ માન છે અહીં માન સામાન્ય નામ રૂપે તથા મદ આદિ તેના વિશેષના રૂપે મયુક્ત થયાં છે, કારણ કે તેમની ઉત્પત્તિનું કારણ માનપરિણામ જ છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦