________________
चन्द्रिका टीका श० १२७०५ सू० १ कर्मपुद्गलस्वरूपनिरूपणम्
१५३
उत्कर्षः, अपकर्षः उन्मयः, उन्नामः दुर्नामा १२, एष खलु कतिवर्णः, कतिगन्धः, कतिरसः कतिस्पर्शः प्रज्ञप्तः ? गौतम । पञ्चवर्णः, यथा क्रोधस्तथैव । अथ भदन्त ! माया उपधिः, निकृतिः, वलयम्, गहनम् नुमः, कल्कम् कुरूपम्, जैह्मयम्, किल्विषः १०. आदरणना, गूहनता, वञ्चनता, प्रतिकुञ्चनता, सातियोगथ १५, एष खलु कनिवर्णः, कविगन्धः, कतिरसः, कतिस्पर्शः ? गौतम! पञ्चवर्णः यथैव क्रोधः । अथ भदन्त ! लोभः १, इच्छार, मूच्छर, काङ्क्षी४, गृद्धि:, तृष्णा६, भिध्या७, अभिध्याद, आशंसनता९, प्रार्थनता १०, लालपनता ११, कामाशा १२, भोगाशा १३, जीविताशा १४, मरणाशा १५, नन्दिरागः १६, एष खलु कतिवर्णः, कतिगन्धः, कतिरसः, कतिस्पर्शः १ यथैत्र क्रोधः । अथ मदन्त ! प्रेम, द्वेषः, कलहो, यावत् मिथ्यादर्शनशल्यः, एष खलु कतिवर्णः ४ ? यथैव क्रोध स्तथैव चतुःस्पर्शः ॥ ०१ ॥
टीका - पूर्वोदेश के पुलपरिवर्तनामुक्तत्वेन तत्प्रस्तावात् कर्मपुत्रलस्वरूपं प्ररूपयितुमाह- 'राय' इत्यादि, 'रायगिहे जाव एवं क्यामी' राजगृहे याक्त नगरे स्वामी समत्रसृतः, धर्मकथां श्रोतुं धर्षत् निर्गच्छति, धर्मकथां श्रुस्वा पतिगता पत्, ततो विनयेन शुश्रूषमाणो गौतमः प्राञ्जलिपुटः पर्युपासीनः भगव न्तम् एव - वक्ष्यमाणप्रकारेण अवादीत्- 'अहभंते ! पाणाहवाए, मुसावाए अदिकर्मपुद्गल वक्तव्यता
'रायगिहे जाव एवं वयासी' इत्यादि ।
*
टीकार्थ- इससे पूर्व उद्देशक में पुद्गलपरिवर्तों का कथन किया गया है सो इसी प्रस्ताव को लेकर सूत्रकार ने यहां पर कर्मपुद्गलों के स्वरूप का कथन किया है-' रायगिहे जाव एवं वयासी ' राजगृह नगर में महावीर स्वामी पधारे उनसे धर्मकथा को सुनने के लिये परिषदा निकली और वह धर्मकथा को सुनकर पीछे अपने २ स्थान पर पीछे चली गई इसके बाद प्रश्न पूछने की इच्छावाले श्री गौतमने दोनों हाथ जोड़कर बडे विनय के साथ प्रभु की सेवा में मन को लगाते हुए ' रायगिहे जाव एवं बयासी " त्याहि-
66
ટીકા-આગલા ઉદ્દેશામાં પુદ્ગલપરિવર્તીનુ નિરૂપણ હવે સૂત્રકારે કર્મ પુદ્દગલાના સ્વરૂપનું નિરૂપણ કરે છે
કરવામાં આવ્યું
" रायगिहे जाव एवं वयासी " शगृह नगरमा महावीर प्रभु पधार्यां ધર્મકથા સાંભળવાને માટે પરિષદ નીકળી, અને ધમકથા સાંભળીને પરિષદ વિસર્જિત થઈ, ઈત્યાદિ પૂર્વોક્ત કથન અહીં ગ્રહણ કરવુ જોઈએ ત્યાર બાદ ધર્મ તત્ત્વનું શ્રત્રણ કરવાની અભિલાષાવાળા ગૌતમસ્વામીએ બન્ને હાથ लेडीने विनयपूर्व महापीर अलुने मा प्रहारनो प्रश्न पूछयो - " अह भंते !
भ० २०
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
