________________
५०४
भगवतीय कुलतिलकम्-कुलस्य तिलक:-तिलकरूपः अलङ्करणत्वात् , तादृशम् , कुलकी ति. करम्-कुलस्य कीर्तिः एकदिग्गामिनी प्रसिद्धिः तस्याः कारकमित्यर्थः, कुलानन्दकरम् तत्समृद्धिकारकत्वात् , कुलयशःकरम्-कुलस्य यशः सर्वदिग्गामी प्रसिद्धिवि. शेषः तस्य कारकम् , कुलाधारम्-कुलस्य आधारभूतम् , कुलपादपम्-कुलस्य पादपो-वृक्षः अवश्याश्रयणीयच्छायत्वात् , तथाविधम्, कुलविवर्द्धनकरम्-कुलस्य विविधैः प्रकारैः बद्धनं विवर्द्धनम् तत्करणशीलम् 'सुकुमालपाणिपार्य, अहीणपडिपुण्गपंचिंदियसरीरं जाव ससिसोमाकारं कंतं पियदंसणं सुरुवं देवकुमारसम प्मभं दारगं पयाहिसि' सुकुमारपाणिपादम्, अत्यन्तकोमलकरचरणम् , अहीनपरिपूर्णपश्चेन्द्रियशरीरम्-स्वरूपतः अहीनानि, संख्यया परिपूर्णानि पश्चेन्द्रियाणि यत्तत्तथा तदेवंविधं शरीरं यस्य स तथाविधम् , यावत्-लक्षणव्यञ्जनगुणोपपेतम्तत्र लक्षणानि जन्मजातानि स्वस्तिकादीनि, व्यञ्जनानि जन्मानन्तरजातानि मषकुल की एकदिग्पसिद्धि कराने वाले, समृद्धिकारक होने से कुल में आनन्दकारक, कुल का चारों ओर यश फैलाने वाले, अवश्य आश्रय. णीय-ठंडी छाया वाले होने के कारण कुल के पादप (वृक्ष रूप), हरएक प्रकार से कुल की वृद्धि करने वाले होने से कुल विवर्द्धन कर 'सुकुमालपणिपायं, अहीणपडिपुण्णं, पंचिदिपसरीरं जाव ससिसोमाकार कंतं पियदंसणं सुरुवं देवकुमारसमप्पभं दारगं पयाहिसि' अत्यन्तकोमल कर चरण वाले, स्वरूप, से अहीन एवं संख्या से परिपूर्ण पांचों इन्द्रियों से युक्त शरीरवाले, यावत्-" लक्षणव्यञ्जनगुणोपपेतम् । जन्मजात स्वस्तिकादि लक्षणवाले एवं जन्मपश्चात् मषातिल आदि व्यञ्जनों હોવાથી આ ઉપમા આપી છે), ઉત્તમ હોવાથી કુલમાં શિરોમણી સમાન. અલંકાર રૂપ હોવાથી કુળના તિલક રૂપ, કુળની કીર્તિ ફેલાવનાર, સમૃદ્ધિ કારક હોવાથી કુળને આનંદદાયક, ચારે દિશામાં કુળને યશ ફેલાવનાર, કળના આધાર રૂપ, કુળમાં પાદપ રૂપ (વૃક્ષ જેમ ઠંડી છાયા આપે છે તેમ सारे मानानु. २ ४२२), हरे शत मुनी वृद्धि ४२ना२. "सकमालपाणिपाय अहीणपडिपुण्णं, पंचिं दियसरीर जाव ससिसोमाकार कंत पियदसणं सुरूवं देवकुमारसमप्पम दारगं पयाहिसि" मत्यन्त नाट ३२ अने य२६वाणा, ખેડખાંપણ રહિત શુભલક્ષણેથી યુક્ત પરિપૂર્ણ અંગવાળા, પરિપૂર્ણ પાંચે ઈન્દ્રિयोथी युक्त शरीरवाणा, (' यावत्' ५४थी "लक्षणव्यञ्जनगुणोपपेतम् " -मथी। વસ્તિક આદિ લક્ષણોવાળા અને જન્મબાદ તલ, મસા આદિ વ્યંજનેવાળા),
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૯
