________________
भगवतीसूत्रे अजीपद्रव्याणि, नैव सन्ति जीवाजीवद्रव्याणि, किन्तु एकः अजीवद्रव्यदेशोऽस्त, यावत्-अनन्तैः अगुरुकलघुकगुणैः संयुक्त सर्वाकाशः अनन्तभागोन: इति भावः, 'कालओ ण अहेलोयखेत्तेलोए न कयाइ नासि, जान निच्चे एवं जाव अलोगे' कालतः खलु अधोलोक्क्षेत्रलोको न कदापि नासीत् , अपितु सर्वदेवासीत्, यावत् नै कदाचित् नास्ति, नैव कदापि न भविष्यति, अपितु सर्वदैवाभूत्, सर्वदेवास्ति, सर्वदैव च भविष्यति, ध्रुवः, शाश्वतः, अव्ययः नित्यो वर्तते, एवंपूर्वोक्तरीत्या यावत्-तिर्यग्लोकक्षेत्रलोकः, ऊवलोकः, क्षेत्रलोकः, लोकः, अलोकश्च न कदापि नासीत्, नैव कदापि न भवति, नैव कदाचित् न भविष्यति, गासअणंतभाशूणे' द्रव्य की अपेक्षा जीवद्रव्य अलोक में नहीं हैं, अजीव द्रव्य अलोक में नहीं हैं, जीवाजीवद्रव्य अलोक में नहीं हैं, किन्तु एक अजीव द्रव्यदेश वहां है । यावत् वह अलोक अनन्त अगुरुकलघुक गुणों से युक्त है और वह सर्वाकाश के अनन्तवें भाग से न्यून है। 'कालोणं अहेलोयखेत्तलोए न कयाइ नासि, आव निच्चे, एवं जाव अलोगे' कालकी अपेक्षा से अधोलोकरूप क्षेत्रलोक कभी नहीं था ऐसा नहीं है, अपि तु वह सर्वदा ही था. यावत्-यह सर्वदा से है और सर्वदा ही रहेगा. यह ध्रुव है, शाश्वत है, अव्यय है और नित्य है। इसी प्रकार से यावत्-तियंगलोकरूप क्षेत्रलोक, ऊर्चलोकरूपक्षेत्रलोक, लोक एवं अलोक ये सब पहिले से थे, अब हैं और सदा रहेंगे, ऐसा नहीं है कि ये सब पहिले नहीं थे, वर्तमान में नहीं हैं और भविष्यत् में नहीं रहेंगे। क्यों कि ये सब के सब ध्रुव हैं, शाश्वत हैं, अव्यय हैं और नित्य हैं। दबदेसे. जाव सव्वागास अणतभागूणे" द्र०यनी अपेक्षा थे !भा १ દ્રવ્ય પણ નથી, અજીવ દ્રવ્ય પણ નથી, જીવાજીવ દ્રવ્ય પણ નથી, પરંતુ એક અજીવ દ્રવ્ય દેશ ત્યાં હોય છે. તે અલેક અનંત અગુરુક લઘુક ગોથી યુક્ત છે અને તે સકારાના અનંતમાં ભાગે ન્યૂન છે.
__“कालओ ण अहेलोयखेत्तलोए न कयाइ नासि जाव निच्चे, एव जाव अलोगे" नी अपेक्षा मघा ३५ क्षेत्र नूतम ४यारे य न तो એવું નથી, એટલે કે તેનું અસ્તિત્વ હતું જ, વર્તમાનમાં પણ તેનું અસ્તિત્વ છે અને ભવિષ્યમાં પણ રહેશે. તે વ છે, શાશ્વત છે, અવ્યય છે અને નિત્ય છે એજ પ્રમાણે તિર્થક રૂપ ક્ષેત્રલેક, ઉર્વિલેક રૂપ ક્ષેત્રલેક, લેક અને અલેક પણ ભૂતકાળમાં હતાં, વર્તમાનમાં છે અને ભવિષ્યમાં પણ હશે. એવું નથી કે તે ભૂતકાળમાં ન હતાં, વર્તમાનમાં નથી અને ભવિષ્યમાં નહીં હોય, કારણ કે તેઓ પણ ધ્રુવ છે, શાશ્વત છે, અવ્યય છે અને નિત્ય છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૯