________________
२७२
भगवतीसूत्रे भवग्गहणाई' उकासेगं अट्ठ भवग्गणाई' हे गौतम ! भवादेशेन-भवापेक्षया जघन्येन द्वे भवग्रहणे एकं पंश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकत्वे, ततो द्वितीयमुत्पलत्वे, ततःपरं मनुष्यादिगति गच्छेत् , उत्कृष्टेन अष्टभवग्रहणानि चत्वारि पञ्चेन्द्रियतिरश्च श्चत्वारि चोल्पलजीवस्य इत्येवमष्ट भवग्रहणानि उत्कृष्टेन सेवेत, 'कालादेसेणं जहण्णेणं दो मुहुत्ताइ, उक्कोसेणं पुनको डिपुहुत्ताई, एवइयं काल से वेज्जा, एवइय काल गतिरागति करेज्जा' कालादेशेन कालापेक्षया जघन्येन द्वे अन्तमुहूर्ते-पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकत्वेनान्तर्मुहूर्तम् , पुनरुत्पलत्वेनान्तर्मुहूर्तमित्यर्थः, उत्कृष्टत्वेन पूर्वकोटी पृथक्वं चतुषु -पश्चेन्द्रियतिर्यग्भवग्रहणेषु चतस्रः पूर्वको णाइ उकासेणं अट्ठभवग्गहणाई' हे गौतम ! भवकी अपेक्षा से दो भवग्रहण तक पंचेन्द्रियतिर्यंच का और द्वितीय उत्पलका इस प्रकार से दो भवग्रहण तक के काल का जघन्य से सेवन करता है और उत्कृष्ट से आठ भवग्रहण तक के कालका सेवन करता है। चार भव पंचेन्द्रियतिथंच के और चार भव उत्पल के इस प्रकार से आठ भवग्रहण के कालका सेवन करता है । 'कालादेसेणं जहण्णेणं दो अंतोमुलुत्ताई, उकोसेणं पुवकोडिपुलुत्ताई, एवइयं काल सेवेजा, एवइयं कालं गति रागति करेज्जा' कालकी अपेक्षा वह दो अन्तर्मुहूर्तरूप कालका सेवन जघन्य से और उत्कृष्ट से पूर्व कोटिपथवरूप कालका सेवन करता है। पंचेन्द्रियतियच योनि में रहने का एक अन्तर्मुहत और उत्पल पर्याय में रहनेका एक अन्तर्मुहूर्त इस प्रकार से दो अन्तर्मुहर्त का समय जानना चाहिये इसके बाद वह मनुष्यादि गति में चला जाता है। तथा उत्कृष्ट से जो पूर्वकाटि पृथक्त्व कहा गया है सोचार पञ्चेन्द्रियतिर्यग्भપર્યન્ત (એટલે કે એક ભવ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચન અને બીજે ભવ ઉત્પલને) ના કાળનું તે સેવન કરે છે અને વધારેમાં વધારે આઠ ભવગ્રહણ પર્યન્તના કાળનું સેવન કરે છે. એટલે કે ચાર ભવ પંચેન્દ્રિય તિય"ચના અને ચાર ભવ ઉત્પલના, એ રીતે આઠ ભવગ્રહણ સુધીના કાળનું સેવન કરે છે " कालादेसेण जहण्णेण दो अंतोमुहत्ताई, उक्कोसेण पुव्वकाडिपुताई, एवइयं काल सेवेज्जा, एवइय काल गतिरागतिं करेजा" जी अपेक्षा ते माछामा ઓછા બે અન્તર્મુહૂર્ત પર્યરતના કાળનું અને વધારેમાં વધારે કે ટિપૃથકત્વરૂપ કાળનું સેવન કરે છે. પંચેન્દ્રિય તિર્યંચમાં રહેવાનો એક અન્તમુહૂર્તને કાળ, આ રીતે બે અન્તર્મુહૂર્તને જઘન્ય કાળ સમજવે, ત્યાર બાદ તે મનુષ્યાદિ ગતિમાં ચાલ્યા જાય છે. હવે ઉત્કૃષ્ટ કાળનુ સપષ્ટી કરણ કરવામાં
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૯
