________________
प्रमेrचन्द्रिका टीका श० ११ उ० १ सू० १ उत्पले जीवोत्पातनिरूपणम् २४७ पयुक्तो वा भवति, २ द्वयादिपत्रतायां तु जीवानामनेकत्वात् उत्पलस्था जीवाः साकारोपयुक्ता वा भवन्ति ३ अनाकारोपयुक्ता वा भवन्ति ४ इति एकक योगे चत्वारो भङ्गाः ४ । अथ विकसंयोगे चतुरो भङ्गान् आह - साकारोपयुक्ताश्च अनाकारोपयुक्तश्च भवति १, साकारोपयुक्त व अनाकारोपयुक्ताश्च २, अनाकारोपयुक्ताश्च साकारोपयुक्तश्च ३, साकारोपयुक्ताश्च अनाकारोपयुक्ताश्च भवन्ति । इत्येवमुभयसंमेलनेन अष्टौ भङ्गा भवन्ति इति त्रयोदशमुपयोगद्वारम् १३ ।
हैं - अर्थात् उहाल जब एकपत्रावस्था वाला होता है तब उसमें एक ही जीव होता है अतः वह एक जीव ही साकार उपयोगवाला होता है अथवा अनाकार उपयोगवाला होता है । और जब वह उत्पल अनेक पत्रोंवाला हो जाता है तब उसमें अनेक जीव हो जाते हैं। अतः वे सय जीव साकार उपयोगवाले अथवा अनाकोरोपयोगवाले होते हैं। इस प्रकार एक के योग में चारभङ्ग और द्विकयोग में चार भंग, कुल आठ भंग होते हैं। वे इस प्रकार से हैं-उत्पलकी दयादिपत्रावस्थामें वर्तमान द्वयादिजीवों में से एक जीव साकारोपयोगवाला और एक जीव अनाकारोपयोगवाला होता हैं १' उत्पलकी दयादिवत्रावस्था में एक जीव साकारोपयोगवाला और अनेक जीव अनाकारोपयोगवाले होते हैं २ | एवं अनेक जीव साकारोपयोगवाले होते हैं और एक जीव अनाकारोपयोगवाला होता है ३ | अनेक जीव साकारोपयोगवाले होते हैं और अनेक ही अनाकारोपयोगवाले होते हैं ४ | इस प्रकार एक के योग के
હાય ત્યારે તેમાં રહેલા એક જીવ સાકારાપયેગવાળા પશુ હાય છે અને અનાકારાપયેાગવાળા પશુ હાય છે. પણ જ્યારે તે ઉત્પલ અનેક પત્રોવાળું થાય છે, ત્યારે તેમાં અનેક જીવે ઉત્પન્ન થઇ જાય છે. ઉપલસ્થ તે બધાં જીવા સાકાર ઉપયેગવાળા પશુ ાય છે અને અનાકાર ઉપયેગવાળા પણુ હાય છે. આ રીતે એકના ચેાગથી ૪ ભગા (વિકલ્પા) મને છે અને કિસ ચેગી ચાર ભાંગા નીચે પ્રમાણે અને છે (૧) ઉત્પન્નની એક પત્રાવસ્થા વખતે ઉત્પલ વિગેરે એ ત્રણ વિગેરે પત્રાની અવસ્થામાં રહેલા એ વિગેરે જીવામાંથી એક જીવ સાકારાપયેાગવાળા અને એક જીવ અનાકારાપયેગવાળો હાય છે ૧ ઉત્પલની એ વિગેરે પત્રાવસ્થામાં એક જીવ સાકારાપયેાગવાળો અને અનેક જીવા અનાકાર ઉપયાગવાળા હોય છે ર તથા અનેક જીવા સાકાર ઉપચાગવાળા હોય છે અને એક જીવ અાકાર ઉપયાગવાળો હાય છે. ૩ અનેક જીવા સાકાર યાગવાળા હાય છે, અને અનેક જીવે. અનાકારે પંચાગવાળા હાય છે. (૪) તથા ઉત્પલની અનેક પત્રાવસ્થા વખતે તેમાં રહેલા અનેક
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૯
