________________
प्रमेयवन्द्रिका टीका श० ११ उ० १ सू. १ उत्पले जीवोत्गदनिरूपण २२१ जहा वकंतीए उबट्टणाए, वणस्सइकाइयाणं तहा भाणियव्वं । अह भंते ! सव्वपाणा, सव्वभूया, सवजीवा, सव्वसत्ता, उप्पलमूलत्ताए, उप्पलकंदत्ताए, उप्पलनालत्ताए, उप्पलपत्तत्ताए, उप्पलकेसरत्ताए, उप्पलकन्नियत्ताए, उप्पलचिमुग्धाए. उववन्न पुवा ? हंता, गोयमा! असतिं अदुवा अणंतखुत्तो। सेवं भंते ! सेवं भंते ति॥सू० १॥
॥इइ उप्पलुद्देसओ सम्मत्तो॥११-१॥ छाया-तस्मिन् काले, तस्मिन् समये राजगृहे यावत् पर्युपासीनः एवमवादीत्-उत्पलं खलु भदन्त ! एकपत्रकम् किम् एकजीवम् , अनेकजीवम् ? गौतम ! एकजीवं, नो अनेकजीवम्, तेन परं ये अन्ये जीवा उपपद्यन्ते, ते खलु नो एकजीवाः, अनेकजीवाः, ते खलु भदन्त ! जीवाः केभ्यः उपपद्यन्ते ? किं नैरपिकेभ्यः उपपद्यन्ते ? तिर्यग्योनिकेभ्यः उपपद्यन्ते ? मनुष्येभ्यः उपपद्यन्ते ? देवेभ्य उपपधन्ते ? गौतम ! ना नैरयि केभ्यः उपपद्यन्ते तिर्यग्यो निकेभ्योऽपि उपपद्यन्ते, मनुष्येभ्योऽपि उपपद्यन्ते, देवेभ्योऽपि उपपद्यन्ते, एवम् -उपपाता भणितव्यः, यथा व्युत्क्रान्तिके वनस्पतिकायिकानां यावत् ईशान इति१ ते खलु भदन्त ! जीवाः, एकसमयेन कियन्तः उपपद्यन्ते ? गौतम ! जधन्येन एकोवा, द्वौ वा, त्रयोवा, उत्कृष्टेन संख्येयाः वा, असंख्येया वा उपपद्यन्ते २। ते खलु भदन्त ! जीवाः समये समये अपहियमाणाः अपहियमाणाः कियत्कालेन अपहियन्ते ? गौतम ! ते खलु असंख्येयाः समये समये अपहियमाणाः अपहियमाणाः असंख्येयाभ्यः उत्सपिण्यवसर्पिणीभ्यः अहियन्ते, नाचैव खलु अपहताः स्युः ३। तेषां खलु भदन्त ! जीवानां किं महालया शरीरावगाहना प्रज्ञप्ता ? गौतम ! जधन्येन अजु लस्य असंख्येयभागम्, उत्कृष्टेन सातिरेक योजनसहस्रम् ४ । ते खलु भदन्त ! जीवा ज्ञानावरणीयस्य कर्मणः किं बन्धकाः, अबका ? गौतम ! नो अबन्धकाः, बन्धको वा, बन्धकाः वा एवं यावत् अन्तरायिकस्य, नवरम्-आयुषः पृच्छा ? गौतम ! बन्धकोवा, अबन्धको वा, बन्धका का, अबन्धका वा, अथवा बन्धकश्च, अवन्धकश्च, अथवा बन्धकश्च अबका श्च, अथवा बन्धकाश्व, अबन्धकश्च, अथवा बन्धकाश्च अबधकाश्च, ८ एते अष्टौ भङ्गाः ५। ते खलु भदन्त ! जीवाः ज्ञानावरणीयस्य कर्मणः किं वेदकाः, अवेदकाः ? गौतम ? नो अवेदकाः वेदको वा,
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૯