________________
४९८
भगवतीसूत्रे
यावत् स्यात् द्रव्याणि च द्रव्यदेशाश्च ८, यथा चत्वारो भणिता एवं पञ्च षट्, सप्त, यावत् असंख्येयाः । अनन्ताः भदन्त ! पुद्गलास्तिकाय प्रदेशाः किं द्रव्यं ० ? एवमेव यावत् स्यात् द्रव्याणि च द्रव्यदेशाश्च ।। सू० ४ ॥
द्रव्यदेशरूप भी हैं इत्यादि पूर्वोक्त रूप से यहां आठ भंग कहना चाहिये । यावत् वे ( सिय दव्वाई च दव्वदेसा य ८ ) कथंचित् अनेक द्रव्यरूप भी हैं और अनेक द्रव्यदेशरूप भी हैं ( जहा चत्तारि भणिया, एवं पंच, छ, सन्त, जाव असंखेज्जा ) जिस तरह से ये पुद्गलास्तिकाय के चार प्रदेश कहे गये हैं, उसी तरह से पांच, छह, सात यावत् असंख्य प्रदेश भी कह लेना चाहिये (अनंता भंते ! पोग्गलत्थिकायपएसा किं दव्वं ? ) हे भदन्त ! पुद्गलास्तिकाय के अनंतप्रदेश क्या द्रव्यरूप हैं ? इत्यादि पूर्वोक्त रूप से यहां प्रश्नों का उद्भावन कर लेना चाहिये । ( एवं चेव जाव सिय दव्बाई च दव्वदेसा य) हे गौतम! पुद्गलास्तिकाय के अनन्त प्रदेश यावत् कथंचित् अनेक द्रव्यरूप भी हैं और कथंचित् अनेक द्रव्यदेश रूप भी हैं - इस तरह से समस्त कथन यहां पूर्वोक्तरूप से जानना चाहिये ।
टीकार्थ- पुद्गल का अधिकार होने से पुद्गलविशेषरूप पुद्गलास्तिकाय प्रदेश की वक्तव्यता का कथन इस सूत्र द्वारा सूत्रकार ने किया है
रमने उचारे द्रव्यद्देशइय पशु होय छे आ प्रभा ( सियदव्वाई य दव्वदेसा य ) " यारे अने5 द्रव्यश्य भने भने द्रव्यदेश३प यागु होय छे. " આ આઠમાં વિકલ્પ પન્તના બધા વિકલ્પાના અહીં સ્વીકાર કરવામાં આન્યા છે.
( जहा चत्तारि भणिया, एवं पंच, छ त जाव असंखेज्जा ) ? अहारे પુદ્ગલાસ્તિકાયના ચાર પ્રદેશના વિષયમાં કહેવામાં આવ્યું છે, એજ પ્રમાણે पांथ, छ, सात भने असभ्यात पर्यन्तना प्रदेश विषे पशु समन्न्वु. ( अनंता भते ! पोग्गलत्थिकायपएसा किं दव्व इत्यादि ? ) हे लहन्त ! युद्धसास्तिकायना અનેક પ્રદેશ શું દ્રવ્યરૂપ છે ? ઈત્યાદિ આઠ વિકલ્પે! અહીં પણ પ્રશ્નરૂપે ગ્રહણ 3291. (qâàa-ala fua qsarg'a qatara) è Man! ygaikkaકાયના અનંત પ્રદેશ વિષયક સમસ્ત કથન એજ પ્રમાણે સમજવું, युद्गवाસ્તિકાયના અનંત પ્રદેશા કયારેક અનેક દ્રવ્યરૂપ અને અનેક દ્રવ્યદેશ રૂપ या होय छे. " मा आमा ભગ પર્યંતના આઠે ભંગાના અહીં સ્વીકાર કરવામાં આવ્યે છે એમ સમજવું.
ટીકા”——પુદ્ગલના અધિકાર ચાલી રહ્યો છે. તેથી પુદ્ગલ વિશેષરૂપ પુદ્ગ લાસ્તિકાય પ્રદેશની સૂત્રકારે આ સૂત્ર દ્વારા પ્રરૂપણા કરી છે. આ વિષયને
श्री भगवती सूत्र : ৩
