________________
१८४
-
-
-
-
-
-
-
भगवती वतो जीवस्य सौधर्मादिकल्पोपपन्नकेषु देवलोकेषु गमनाभावात् , अपितु कल्पातीतेषु वेयकादिषु एव उपपद्यते, सिद्धिगमनाभावे तेषामनुत्तरसुरेषु गमनसझावात् । अथ मध्यमाराधनामाश्रित्य गौतमः पृच्छति-'मज्झिमियंणं भंते ! णाणाराहणं आराहिता कईहिं भवग्गहणेहि सिज्झइ, जाव अंतं करेइ ?' हे भदन्त ! मध्यमां खलु शानाराधनामाराध्य कतिभिः भवग्रहणः जीवः सिध्यति, यावत्-बुध्यते मुच्यते, परिनिर्वातिसर्वदुःखानामन्तं करोति : इति प्रश्ना,भगवानाह-'गोयमा ! अत्थेगइए दोच्चेणं भवग्गहणेणं सिज्झइ जाव अंतं करेइ, तच्च पुण भवग्गहणं नाइक्कमई' हे गौतम ! अस्त्येककः कश्चन जीवः मध्यमां ज्ञानाराधनामाराध्य द्वितीयेन अधिकृतमनुष्यकि उत्कृष्ट चारित्रकी आराधनावाला जीव का सौधर्मादि कल्पोपपन्नक देवलोकों में गमनका अभाव कहा गया है । उत्कृष्ट चारित्राराधना वाला जीव को सिद्धि की प्राप्ति जबतक नहीं होती है-वह तबतक कल्पातीत प्रैवेयकादिकों में या अनुत्तर देवों में उत्पन्न होता रहता है।
अब गौतम मध्यम आराधना को आश्रित करके प्रभु से ऐसा पूछते हैं (मज्झिमियं णं भंते! जाणाराहणं आराहिता काहिं भवगहणेहिं सिज्झइ जाव अंतं करेइ) हे भदन्त ! जीव मध्यम ज्ञाना. राधनाको आराधित करके कितने भवों को लेने के बाद सिद्ध होता है यावत् समस्त दुःखों का अंत करता है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं (गोयमा) हे गौतम! (अस्थेगइया दोच्चेणं भवग्गहणेणं सिज्झइ, जाव अंत करेइ, तच्चं पुण भवग्गहणं नाइक्कमइ) कोईएक जीव ऐसा होता है जो मध्यमज्ञानाराधनाको आराधित करके अधिकृत मनुष्य સૌધર્માદિ કલ્પપત્રક દેવકેમાં ઉત્પન્ન થતું નથી. કારણ કે ઉત્કૃષ્ટ ચારિત્રની આરાધનાવાળા જીવમાં સૌધર્માદિ કલ્પપપન્નક દેવલોકોમાં ગમનને અભાવ કહ્યો છે. જ્યાં સુધી ચારિત્રારાધનાવાળા જીવને સિદ્ધિની પ્રાપ્તિ થતી નથી,
ત્યાં સુધી તે કપાતીત રૈવેયકમાં અથવા તે અનુત્તરૌપપાતિક દેવેમાં જ ઉત્પન્ન થતા રહે છે.
હવે ગૌતમ સ્વામી મધ્યમ આરાધનાની અપેક્ષાએ નીચેના પ્રશ્નો પૂછે -( ममिमियं ण भंते ! णाणाराहणं आराहिला कई हि भवगहणेहि सिज्झइ जाव अंत करेइ ) महन्त ! १ मध्यम ज्ञानाराधनानुं मारायन उरीन टमा ભ કરીને સિદ્ધ થાય છે અને સમસ્ત દુખેને અંત કરે છે?
महावीर प्रभुना हत्त२-“ गोयमा! " गीतम! ( अत्येगड्या दोच्चेणं भवग्गहणेणं सिज्झइ जाव अत करेइ, तच्चं पुण भवगहणं नाइकमा ) કંઈક જીવ એ હોય છે કે જે મધ્યમ જ્ઞાનારાધનાનું આરાધન કરીને
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૭
