________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श. ८ उ. २ सू.१२ अष्टादशकालादिद्वारनिरूपणम् २२५ उत्सर्पिण्यवसर्पिणीरतिवाह्य पुनः प्राप्तसम्यग्दर्शनस्येति विभङ्गज्ञानस्य स्थितिकालो जघन्येन एकः समयः, उत्पन्नानन्तरं द्वितीयसमये एव तस्य पतनात्, उत्कृष्टेन तु देशोनपूर्व कोटयभ्यधिकानि त्रयस्त्रिंशत् सागरोपमाणि, तदुक्तञ्च'विभंगनाणी णं भंते! पुच्छा, गोयमा ! जहन्नेणं एक्कं समयं, उको सेणं तेत्तीस सागरोत्रमाई देणपुत्रको डिअमहियाई' यथा कश्चित् मनुष्येषु केषुचित देशोनपूर्व कोटिं वर्षाणाम् विभङ्गज्ञानितया स्थित्वा सप्तमनारकपृथिव्यामुत्पद्यते इति भावः । सावधपर्यवसितः १ सादिसपर्यवसितः २ मतिज्ञानादीनि पञ्च ज्ञानानि ५, मत्यज्ञानादीनि त्रीणि अज्ञानानि ३, इत्येवं रूपेण
कालरूप कहा गया है वह सम्यक्दर्शन से भ्रष्ट होकर वनस्पत्यादिकोमें अनन्त उत्सर्पिणी अवसर्पिणी कालको समाप्त करके पुनः सम्यक्त्वको प्राप्त करनेवाले जीवकी अपेक्षासे कहा गया है । विभंगज्ञानका स्थितिकाल जो जघन्यसे एक समयका कहा गया है वह उत्पन्न होने के बाद द्वितीय समय में ही उसका पतन होनेसे कहागया है । विभंगज्ञानका समय उत्कृष्टरूपसे देशोनपूर्वकोटि अधिक ३३ सागरोपम प्रमाण है ! कहा भी है- 'विभंगनाणी णं भंते ! पुच्छा ? गोयमा ! जहनेणं एक समय, उक्कोसेणं तेत्तीस सागरोपमाई देभ्रूण पुञ्चकोडी अमहियाई' जैसे कोई मनुष्योंमें देशोनपूर्वकोटि वर्षो तक विभंगज्ञानीरूपसे रहा और मर कर फिर वह सप्तम नारक पृथिवीमें उत्पन्न हो गया - ऐसी स्थितिमें विभंगज्ञानका समय देशोनपूर्वकोटि ३३ सागरोगम प्रमाण आजाता है । सादि अपर्यवसित १, सादि सपर्यवसित १, मतिज्ञानादि ५ ज्ञान, मत्यज्ञानादि तीन अज्ञान इस ત્યાદિ આદિ અંત સમય જે અન ંતકાલરૂપ કહ્યો છે. તે સમ્યકૂદનથી પતિત થઈને વનસ્પત્યાાિમાં અનંત ત્સર્પિણી, અવસર્પિણી કાળ સમાપ્ત કરીને કરી સામ્યક્ત્વને પ્રાપ્ત કરવાવાળા જીવન અપેક્ષાએ હ્યો છે. વિભગજ્ઞાનના સ્થિતિકાળ જે જધન્યથી એક સમયના કહ્યો છે. તે ઉત્પન્ન થયા પછી ખીજા સમયમાં જ તેનું પતન થવાથી કહેલ છે. વિભગજ્ઞાનને સમય ઉત્કૃષ્ટ રૂપથી દેશેાનપૂર્વાટિ અધિક ૩૩ તેત્રીસ સાગરોપમ प्रभाषा छे. उधुं यागु छे. 'विभंगनाणी णं भंते पुच्छा गोयमा जहन्नेणं एकं समयं उक्कोसेणं तेत्तीस सागरोवमाई देसूणपुत्र कोडी अन्महियाई ' नेवी रीते अर्ध મનુષ્યમાં દેશાનપૂર્વ કાટિ વર્ષા પય તે વિભગજ્ઞાનીરૂપથી રહીને અને કાળધર્મ પામ્યા પછી તે સાતમી ૭ નારક પૃથ્વિમાં ઉત્પન્ન થઇ જાય તે સ્થિતિમાં વિભગજ્ઞાનના સમય શાનપૂર્વકોટિ અધિક સાગરોપમ ૩૩ તેત્રીસ પ્રમાણુ થઇ જાય છે. સાદિ અપ વસિત ૧,
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૬
