________________
भगवतीमत्रे प्रथममुक्तत्वात्, ततः क्रमेणैवोपयोगप्रवृत्तेः पश्यति' इत्यस्य पश्चादुक्तिः कृतेति भावः । यथा नन्यां प्रतिपादितं तथाऽत्रापि प्रतिपत्तव्यम्, तत्र चोक्तम्
'खेत्तओ णं ओहिणाणी जहन्नेणं अंगुलस्स असंखेजइभागं जाणइ, पासई' इत्यादिः तस्यायमर्थः-क्षेत्रतोऽवधिज्ञानी जघन्येनाङ्गलस्यासंख्येयभागम् उत्कृष्टतोऽसंख्येयान्यलोके शक्तिमपेक्ष्य लोकप्रमाणानि खण्डानि जानाति, पश्यति, कालतोऽवधिज्ञानी जघन्येनावलिकाया असंख्येयं भागम् उत्कृष्टतोऽसंख्येया उत्सर्पिणीः अवसर्पिणीः अतीताः अनागताश्च जानाति, पश्यति, तद्गतरूपिउच्चारण किया गया है । इसके बाद क्रमसे उपयोग की प्रवृत्ति को लेकर 'पश्यति' इस क्रियापदका पश्चात् उच्चारण किया गया है । नंदोमूत्र में इस प्रकारसे कहा गया है- 'खेत्तओणं ओहिनाणी, जहन्नेणं अंगुलस्स असंखेजइभागं जाणइ, पासई' इत्यादि. इसका यह अर्थ है कि- क्षेत्रकी अपेक्षासे अवधिज्ञानी अंगुलके असंख्यातवे भाग प्रमाण क्षेत्र में स्थित रूपी द्रव्यको जघन्यसे जानता है और उत्कृष्टसे अवधिज्ञानी अलोकाकाशमें यदि लोकप्रमाण असंख्यात खंड संभवित हो जावे तो उन्हें भी जान सकता है और देख सकता है। ऐसा कथन अवधिज्ञानकी शक्तिको लक्ष्यमें रखकर किया गया है । कालकी अपेक्षा अवधिज्ञानी जघन्यसे आवलिकाके असंख्यातवें भागको जानता है और देखता है। और उत्कृष्ट की अपेक्षा से असंख्यात उत्सर्पिणो प्रमाण और असंख्यात अवसर्पिणी प्रमाण अतीत एवं अनागतकालको जानता है और देखता है। कालको जानता है इसका तात्पर्य है कि इनका लगतरूपी द्रव्योंकों जानता है ५७ भी उपयोगानी प्रवृत्तिना आश्रय परीने ‘पश्यति ' मे यिापर्नु स्या२९ यु छ. नीम 20 प्रभार घुछ. - 'खेत्तओणं ओहिनाणी जहन्नेणं अंगुलस्स असंखेजइभागं जाणइ पासइ' त्याहि तेन अर्थ २॥ प्रभार थे. ક્ષેત્રની અપેક્ષાથી અવધિજ્ઞાની આગળના અસંખ્યાત ભાવ પ્રમાણ ક્ષેત્રમાં રહીને રૂપી દ્રવ્યોને જઘન્યથી જાણે છે, અને ઉત્કૃષ્ટથી અવધિજ્ઞાની અકાકાશમાં જે લોક પ્રમાણ અસંખ્યાત ખંડ સંભવિત થઈ જાય તે તેને પણ જાણી શકે છે અને દેખી શકે છે. એવું કથન અવધિજ્ઞાનની શક્તિને લક્ષમાં રાખીને કરી છે. કાળની અપેક્ષાએ અવધિજ્ઞાની જઘન્યથી આવલિકાના અસંખ્યાતમાં ભાગને જાણે છે અને દેખે છે. અને ઉ&ષ્ટની અપેક્ષાએ અસંખ્યાત ઉત્સપિણું પ્રમાણ અને અસંખ્યાત અવસર્પિણું પ્રમાણ અતીત અને અનાગત કાળને જાણે છે અને દેખે છે. કાળને જાણે છે તે કહેવાનો હેતુ એ છે કે તેને
श्री. भगवती सूत्र :
