________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श८ उ. २ सू. ११ ज्ञानगोचरनिरूपणम्
५०१
प्रमाणमिति वाच्यम्, अवधिज्ञानप्रस्तावात् तस्य प्राधान्यख्यापनार्थम् आदौ 'जानाति' इत्युक्तत्वात्, अवधिदर्शनस्य तु अवधिविभङ्गसाधारणतयाऽप्रधानत्वेन 'पश्यति' इत्यस्य पश्चादभिधानात् अथवा सर्वासामेव लब्धीनां साकारोपयोगोपयुक्तस्यैवोत्पद्यमानतया लब्धेश्वावधिज्ञानरूपत्वेन साकारोपयोगोपयुक्तस्यावधि ज्ञानलब्धिर्भवतीत्यर्थस्य ज्ञापनार्थ साकारोपयोगाभिधायकस्य 'जानाति' इत्यस्य
कर जो क्रमका उल्लंघन किया गया है. सो इसमें क्या बात है ? तो इस शंका का समाधान इस प्रकार से है- यहां पर अवधिज्ञानका प्रकरण चल रहा है-- इसलिये ज्ञानकी प्रधानता प्रकट करनेके लिये आदिमें 'जानाति' इस क्रियापदका प्रयोग किया गया है तथा अवधिदर्शन अवधिज्ञानमें और विभंगज्ञानमें इन दोनोंमें साधारण रूपसे वर्तमान रहेनेके कारण प्रधान नहीं माना गया है इस बातको प्रकट करनेके लिये बाद में 'पश्यति' इस प्रकार से कहेनेका तात्पर्य ऐसा भी है कि जितनी भी लब्धियां होती हैं वे सब साकार उपयोग वाले जीवको ही होती हैं- निराकार उपयोगवाले जीवको नहीं होती । अवधिज्ञान भी एक लब्धि विशेष है । इस कारण जब यह प्रथम उत्पन्न होती है तो ज्ञानरूप ही उत्पन्न होती है, दर्शनरूप नहीं । फिर इसमें क्रमशः उपयोगोंकी प्रवृत्ति होती है । अतः साकार उपयोगयुक्त जीवको ही अवधिज्ञान उत्पन्न होता है इस बातको समझानेके लिये साकारोपयोगवाचक 'जानाति' इस क्रियापदका प्रथम
જોઇએ. તે તેમ ન કહેતાં ક્રમનું ઉલ્લંધન કર્યું છે. તેમાં શું હેતુ છે ? તે શંકાનું સમાધાન કરતા કહે છે કે અહીં અવધિજ્ઞાનનું પ્રકરણ ચાલી રહ્યું છે. એટલે જ્ઞાનની મુખ્યતા પ્રગટ ४२१ भाटे पडेला ' जानाति 'मेडियायहना उससे ये छे. તેમજ અવિજ્ઞાન દન અધિજ્ઞાનમાં અને વિભગજ્ઞાનમાં એ ખનેમાં સાધારણરૂપથી વિદ્યમાન રહેવાને કારણે પ્રધાનતા મળેલ નથી. આ વાત પ્રકટ કરવા માટે પાછળથી ' पश्यति' सेभ हेवानुं तात्पर्य यो हो हे भेटसी सम्धिरयो होय ते तमाभ સાકારાપયેાગવાળા જીવને જ હોય છે. નિરાકારઉપયાગવાળા જીવને હાતી નથી. અવિધ પણ એક લબ્ધિ વિશેષ છે. તે કારણે જ્યારે તે પહેલાં ઉત્પન્ન થાય છે. તે જ્ઞાનરૂપે જ ઉત્પન્ન થાય છે, દન રૂપે નહીં. પછીથી તેમાં ક્રમશ: ઉપયેગાની પ્રવૃત્તિ થાય છે. અતઃ એટલા માટે સાકારાપયોગી જીવને જ અધિજ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે એ વાતને સમજાવવા भाटे सााशययोगवाय ' जानाति ' मेडियायहना पडेसां प्रयोग रेस नेते
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૬
