________________
४८२
भगवतीस्त्रे गौतमः पृच्छति- 'अकसाईणं भंते! जीवा किं नाणी, अन्नाणी? हे भदन्त ! अषायिणः कषायरहिताः खलु जोवाः किं ज्ञानिनो भवन्ति, अज्ञानिनों वा भवन्ति, भगवानाह- 'पचनाणाइं भयणाए' हे गौतम ! अषायिणां पञ्चज्ञानानि भजनया भवन्ति, तथाहि-छद्मस्थवीतरागस्य, केवलिनश्चाकषायितया छद्मस्थवीतरागस्य प्रथमं ज्ञानचतुष्टयं भजनया भवति, केवलिनस्तु पञ्चमं केवलज्ञानलक्षणेकज्ञानमित्यर्थः । अथ पश्चदशं वेदद्वारमाश्रित्य गौतमः पृच्छति- 'सवेयगा णं भंते ! जीवा किं नाणी, अन्नाणी' हे भदन्त ! सवेदकाः खलु जीवाः किं ज्ञानिनो भवन्ति, अज्ञानिनो चा? भगवानाह'जहा सई दिया' हे गौतम ! यथा सेन्द्रियाः भजनया चतुर्सानिनस्यज्ञानिन____ अब गौतम प्रभुसे ऐसा पूछते हैं - 'अकसाई णं भंते ! जीवा किं नाणी, अन्नाणी' हे भदन्त ! जो जीव अकषायी-कषायरहित होते हैं वे क्या ज्ञानी होते हैं या अज्ञानी होते हैं ? उत्तर में प्रभु कहते हैं'पंचनाणाई भयणाए' हे गौतम ! कषायरहित जीवोंमें भजनासे पांच ज्ञान होते हैं ! छद्मस्थ-वीतराग-ग्यारहवें और बारहवें गुणस्थानवर्ती जीवोंको और केवलियोंको कषायरहित होने के कारण ऐसा कहा गया हैं । अर्थात् छद्मस्थ वातरागतो भजनासे चार ज्ञानवाले होते हैं
और केवली पांचवे ज्ञान केवलज्ञानवाले होते हैं । ___अब पन्द्रहवे वेदवारको आश्रित करके गौतम प्रभुसे ऐसा पूछते हैं 'सवेयगाणं भंते ! जीवा किं नाणी अनाणी' हे भदन्त ! जो सवेदक जीव होते हैं वे क्या ज्ञानी होते हैं ? अथवा अज्ञानी होते हैं ? उत्तरमें प्रभु कहते हैं- 'जहा सइंदिया' हे गौतम! सेन्द्रिय जीव जिस भंते जीवा किं नाणी अन्नाणी' भगवन् ! २०१४पाय हित राय छे. ते ७५ जानी डाय छ । अज्ञानी ? 'पंच नाणाई भयणाए' गौतम ! पाय રહિત છવમાં ભજનાથી પાંચ જ્ઞાન હોય છે. છઘસ્થ, વીતરાગ–અગીયારમા અને બારમા ગુણ સ્થાનવર્તિ છે અને કેવળીઓ કષાય રહિત હોવાના કારણે આ પ્રમાણે કહ્યું છે. અર્થાત છદ્યસ્થ વીતરાગત ભજનાથી ચાર જ્ઞાનવાળા હોય છે અને કેવળી પાંચમાં જ્ઞાન કેવળજ્ઞાનવાળા હોય છે.
હવે પંદરમાં વેદકારને આશ્રય કરીને ગૌસ્વામી પ્રભુને એવું પૂછે છે કે 'संवेयगाणं भंते जीवा किं नाणी अन्नाणी' सगवान ! २ ७१ tatt હેય છે તે છવ નાની હોય છે કે અજ્ઞાની હોય છે ?
श्री. भगवती सूत्र :
