________________
४४८
भगवती सूत्रे
नो, नो अज्ञानिनः केवलज्ञानवर्णानि चत्वारि ज्ञानानि भजन्या च तेषां परिहारविशुद्धिकान्तचारित्रलब्धिमतां भवन्ति, तदलब्धिकानां तु पञ्च ज्ञानानि, त्रीणि च अज्ञानानि भजनयैव भवन्ति 'नवरं अहक्खायचरिचलद्धियागं पंचनाणाई भयणाए' नवरं यथाख्यातचारित्रलब्धिकानां पञ्च ज्ञानानि भजनया बोध्यानि, तथा च छेदोपस्थापनीयादि चारित्रत्रयलब्धिमन्तो ज्ञानिन एव तेषां चाद्यानि चत्वारि ज्ञानानि भजनया भवन्ति, तदलब्धिमन्तो यथाख्यातचारित्रलब्धिमन्तश्च अलब्धिवाले जीवों के विषय में भी समझना चाहिये । अर्थात् छेदोपस्थापनीयचारित्रकी लब्धिवालोंसे लेकर यथाख्यात चारित्रतक की लब्धिवाले जीवों में ज्ञानी ही जीव होते हैं अतः वे सब भजना से केवलज्ञानवर्ज चार ज्ञानवाले होते हैं और जो इनकी अलब्धिवाले होते हैं वे ज्ञानी भो होते हैं और अज्ञानी भी होते हैं- ज्ञानियों में पांच ज्ञान तक हो सकते हैं और अज्ञानियोंमें तीन अज्ञानतक हो सकते हैं । परन्तु 'नवरं' यथाख्यातचारित्रलब्धिवालोंमें जो विशेषता है वह 'अक्खाय चरित्तलडिया पंचनाणाइ भयणाए' इस प्रकार से है कि सामायिक, छेदोपस्थापनीय, परिहार विशुद्धिक और सूक्ष्मसांपराय इनकी लब्धिवाले जीव छद्मस्थ होते हैं- अतः छद्मस्थ होनेके कारण इनमें चार ही ज्ञान भजनामें होते हैं परन्तु जो यथाख्यातचारित्र - लब्धिवाले जीव होते हैं वे छद्मस्थ भी होते हैं और केवली भी होते
। अतः इन में तथा सामायिक चारित्र आदि की अलब्धिवाले વેાના વિષયમાં પણ સમજવું. અર્થાત છેદેપસ્થાપનીય ચારિત્ર્યલબ્ધિવાળાથી લઇને યથાખ્યાત ચારિત્ર્ય પર્યંતની લબ્ધિવાળા જીવા નાની જ હોય છે. એટલા માટે તેઓને ભજનાથી કેવળજ્ઞાનને છેડીને ચાર જ્ઞાનવાળા કહ્યા છે અને તેની અલબ્ધિવાળા હાય છે તેઓ જ્ઞાની અને અજ્ઞાની અને હાય છે. જ્ઞાનીએ।માં પાંચ જ્ઞાન સુધીના અને અજ્ઞાનીसोभत्र अज्ञान सुधी होय छे. परंतु 'नवरं' यथाभ्यात यारित्र्यसन्धिवाणाममां ने विशेषता छे ते 'अहकखाय चरित्तलडिया पंचनाणाई भयणाए' ते सेवा राते हैं સામાયિક, છેદેપસ્થાપનીય, પરિહાર વિશુદ્ધિક અને સુક્ષ્મ સાંપરાય તેની લબ્ધિવાળા જીવ છદ્મસ્થ હાય છે. એટલે છદ્મસ્થ હાવાના કારણે તેઓમાં ચાર જ જ્ઞાન ભજનાથી હાય છે. પરંતુ જે યથાખ્યાત ચારિત્ર્યલબ્ધિવાળા જીવ હાય છે તે છદ્મસ્થ પણ હોય છે અને કેવળી પણ હેાય છે. એટલા માટે તેમનામાં તથા સામાયિક ચારિત્ર્ય આદિની અલબ્ધિવાળા જ્ઞાનીઓમાં ભજનાથી પાંચ જ્ઞાન હોય છે. યથાખ્યાત ચારિત્ર્યને વીતરાગ ચારિત્ર્ય કહેલ છે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૬
