________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श. ८उ. २ सृ.५ ज्ञानभेदनिरूपणम्
३४९
७ निश्रितः, ८ अनिश्रितः, ९ संदिग्धः, १० असंदिग्धः, ११ ध्रुवः, १२ अध्रुवचः भेदाः, तैः गुणने २८x१२+३३६ षट्त्रिंशदधिकशतत्रयं भेदाः। अश्रुतनिश्रितस्य चतुर्भेदमेलनेन च ३४० चत्वारिंशदधिकं शतत्रयं भेदा भवन्ति, अवग्रहादीनां चर्तुणां पञ्चपञ्चावान्तर मैदैर्विशतिविधानां मेलने च ३६० षष्ट्यधिकशतत्रयं भवति । तत्र प्रत्येकं अवग्रहस्य - १ अवग्रहणता, २ उपधारणता, ३ श्रवणता, ४ अवलम्बनता, ५ मेघा, इति पंच भेदाः । ईहायाः- १ आभोगनता, २ मार्गणताः ३ गवेषणता, ४ चिन्ता, ५ विमर्शः, इति पंच भेदाः अवायस्य - १ आवर्तनता, २ प्रत्यावर्तनता, ३ अवायः, ४ बुद्धिः, ५ विज्ञानम, इति पञ्च भेदाः । धारणायाश्च - १ धरणा,
अक्षिप्रग्राही, निश्रितग्राही, अनिश्रितग्राही, संदिग्धग्राही, असंदिग्धग्राही ध्रुवग्राही और अध्रुवग्राही होते हैं । इस तरह इन बहादिक बारह प्रकार के पदार्थों के साथ गुणा करने से २८का, ३३६ भेद हो जाते हैं । ये सब भेद श्रुतनिश्रित मतिज्ञानके हैं । अश्रुतनिश्रित मतिज्ञानके चार भेद इनमें मिलाने से ३४० भेद होते हैं । इन अवग्रहादिकोंके ५-५ और अवान्तर भेद होते हैं सो २० भेद ३४० भेदोंमें मिला देने से कुल मतिज्ञान के भेद ३६० हो जाते हैं । अवग्रहादिकोंके अवान्तर ५-५ भेद इस प्रकार से हैं-१ अवग्रहणता, २ उपधारणता, ३ श्रवणता, ४ अवलम्बनता, ५ मेधा ये अवग्रह के पांच भेद हैं । ईहा के पांच भेद ऐसे हैं - १ आभोगनता, २ मार्गणता; ३ गवेषणता ४ चिन्ता, ५ विमर्श । अवाय के पांच भेद इस प्रकारसे हैं - १ आवर्तनता, २ प्रत्यावर्तनता, ३ अवाय ४ बुद्धि, ५ विज्ञान. धारणाके पांच भेद इस
७
श्राद्धी, अक्षिप्रयाडी, निश्रितग्राही, अनिश्रितथाडी, सहिग्धयाडी, असहिषवाडी, ध्रुवગ્રાહી અને અવગ્રાહી હાય છે એ રીતે આ ખāાર્દિક બાર પ્રકારના પદાર્થોની સાથે ગુણવાથી એના ૩૩૬ ભેદ થાય છે. એ તમામ ભેદ શ્રુતનિશ્રિત મતિજ્ઞાનના છે. અશ્રુતનિશ્રિત મતિજ્ઞાનના ચાર ભેદ તેમાં મેળવવાથી ૩૪૦ભેદ થાય છે. આ અવગ્રહાર્દિકના પાંચ પાંચ ખીજા અત્રાન્તર ભેદ થાય છે, તે વીસ ૨૦ ભેદ ૩૪૦ ત્રણુસા ચાલીસ ભેદેમાં મેળવવાથી મતિજ્ઞાનના કુલ ત્રણસો સાઠે ૩૬૦ ભેદ થાય છે. અગ્રાદિકાના અવાન્તર ભેદ આ પ્રમાણે છે– ૧ અવગ્રહણુતા, ૨ ઉધારણતા, ૩ શ્રવણુતા, ૪ અવसमनता, ५ मेघा. डाना पांस लेह आ प्रभा - १ आभोगनता, २ मार्गश्रुता, 3 गवेषणुता, ४ चिंता, य विभष अवायना यांय लेह मा प्रभा - १ आवर्तनता, ૨ પ્રત્યાવર્તનતા, ૩ અવાય, ૪ બુદ્ધિ, ૫ વિજ્ઞાન, ધારણાના પાંચ ભેદ આ પ્રમાણે છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૬
