________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श.८ उ.२ सू. ५ ज्ञानभेदनिरूपणम् अत्थेगइया दुअन्नाणी, अत्थेगइया तिअन्नाणी, एवं तिन्नि अन्माणाणि भयणाए' ये नैरयिका अज्ञानिनो भवन्ति तेषु सन्ति एके नैरयिकाः द्वधज्ञानिनः, सन्ति एके नैरयिकाश्च व्यज्ञानिनो भवन्ति, तथा च असंज्ञिपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकानां नरकेषुत्पधमानानाम् पर्याप्तकावस्थायां विभङ्गज्ञानाभावात् ते द्वयज्ञानिनो नैरयिका मत्यज्ञानिनः, श्रुताज्ञानिनेो भवन्ति, एवं व्यज्ञानिनश्च भवन्ति, जीव सम्यग्दृष्टि नारक आदि पर्यायमें उत्पन्न हुआ तो उसका वह ज्ञान अवधिज्ञान हो गया और यदि वह मिथ्यादृष्टि देव नारकों में उत्पन्न हुआ तो उसका वही ज्ञान विभंगज्ञान हो गया, ज्ञानी नारकजीवोंमें तीन ज्ञान कौनरसे होते हैं यही बात 'आभिणिबोहियनाणी, सुगनाणी, ओहिनाणी' इससूत्रपाठद्वारा प्रकटकी गई है। 'जे अन्नाणो' ते अत्थेगइया दुअन्नाणी, अत्थेगइया तिअन्नाणी' जो नारकजीव अज्ञानी होते हैं उनमें से कितनेक नारकजीवतो दोअज्ञानवाले होते हैं और कितनेक तीन अज्ञानवाले होते हैं । 'एवं तिनि अण्णाणाणी भयणाए' इस प्रकार तीन अज्ञानवाले होने की यहां पर भजना है भजना होनेका कारण यह है कि जो असंज्ञी पंचेन्द्रियतिर्यच जीव नरकोंमें उत्पन्न होते हैं उनके अपर्याप्तावस्थामें विभंगज्ञानका अभाव रहता है इसलिये नैरयिक जीव दो अज्ञानवाले कहे गये हैं । एक मत्यज्ञानवाले और दूसरे श्रुतअज्ञानवाले इसी तरहसे जो तीन अज्ञानवाले होते हैं वे जीव संज्ञी पंचेन्द्रियोंमें से आकर नारक पर्यायमें उत्पन्न होते हैं अतः इनके अपर्याप्तावस्था में भी भवप्रत्यय विभङ्गज्ञान रहता है। इसी અવધિજ્ઞાન થઇ જાય અને જે તે મિસ્યાદ્રષ્ટિ આ નારકમાં ઉત્પન્ન થાય તે તેનું તે જ્ઞાન વિભૃગજ્ઞાન થઈ જાય. નારકમાં ત્રણ જ્ઞાન કયું કર્યું હોય છે એજ વાત 'आभिणिबोहियनाणी, सुयनाणी ओहिनाणी' मा सुत्रदा ४८ ४२८ छे. जे अन्नाणी ते अत्थेगइया दुअन्नाणी अत्थेगइया तिअन्नाणी' हे ना२४०१ અજ્ઞાની હોય છે તેમાંથી કેટલાક બે અજ્ઞાનવાળા અને કેટલાક ત્રણ અજ્ઞાનવાળા હોય છે 'एवं तिन्नि अन्नाणाणी भयणाए' से शत १९ अज्ञानवापानी ही गुना છે.-ભજના હોવાના કારણે જે અસંગ્નિ પંચેન્દ્રિયતિર્યંચ જીવ નરકમાં ઉત્પન્ન થાય છે તેની અપર્યાવસ્થામાં વિર્ભાગજ્ઞાનને અભાવ રહે છે. એટલા માટે નારક જીવ મત્યજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાન એ બે અજ્ઞાનવાળા કહ્યા છે. એ જ રીતે જે ત્રણ અજ્ઞાનવાળા હોય છે, તે જીવો સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિમાંથી આવીને નાક પર્યાયમાં – છમાં ઉત્પન્ન થાય છે. એટલા માટે તેની અપર્યાપ્તાવસ્થામાં પણ ભવ પ્રત્યય વિભંગશાન રહે છે એ જ કારણથી
श्री. भगवती सूत्र :
