________________
१३४
भगवतीसूत्रे
एवं यथा प्रज्ञापनापदे तथैव निरवशेषम्, यावत्-- ये संस्थानतः आयतस स्थानपरिणतास्ते वर्णतः कालवर्णपरिणता अपि यावत् - रूक्षस्पर्शपरिणता अपि टीका- 'वीससापरिणयाणं भंते ! पोग्गला कइविद्या पण्णत्ता ?' गौतमः पृच्छति - हे भदन्त ! विसापरिणाः विस्रसया = स्वभावेन परिणताः = परिणतिं प्राप्ताः खल पुद्गलाः कतिविधाः प्रज्ञप्ताः ? भगवानाह - 'गोयमा ! पंचविहा पण्णत्ता,' दो प्रकारके कहे गये हैं । (तंजहा) जो इस प्रकार से हैं (सुभिगंधपरिणया वि, दुभिगंधपरिणया वि) सुरभिगंधपरिणत भी और दुरभिगंध परिणत भी ( एवं जहा पनवणाए तहेव निरवसेसं जाव जे संठाणओ आययसंठाणपरिणया ते वण्णओ कालवन्नपरिणया वि जाव लक्खफासपरिणया वि) इस प्रकार प्रज्ञापनापद में जैसा कहा गया है उसी तरह से यहांपर भी समस्त कथन जानना चाहिये । यावत् जो विस्रसापरिणत पुद्गल संस्थानकी अपेक्षासे आयत संस्थान परिणत कहे गये हैं वे वर्णकी अपेक्षासे कालवर्णपरिणत भी कहे गये हैं यावत् रूक्षस्पर्श परिणत भी कहे गये हैं ।
टीकार्थ- सूत्रकारने इस सूत्रद्वारा मिश्रपरिणत पुद्गलोंके भेदोंका निरूपण करनेके बाद सिस्रसा परिणतपुद्गलोंका निरूपण किया है इसमें गौतमने प्रभुसे ऐसा पूछा है कि 'वीससा परिणया णं भंते ! पोग्ला कविहा पण्णत्ता' हे भदन्त ! जो पुद्गल विस्रसा परिणत
ने गंधयशिशुत पुहुगसेो छे तेभना में प्रार या छे. (तंजहा) ते मे भारी मा प्रभा छे - ( सुभिगंधपरिणया वि, दुब्भिगंधपरिणया वि ) (१) सुरलिगंध परित भने (२) हुरभिगंध (दुर्ग) परिशुत. ( एवं जहा पनवण्णापए तहेव निरवसेस जाव जे संठाणओ आययसठाणपरिणया ते वण्णओ कालवण्णपरिणया वि जाव लक्खफासपरिणया वि ) मा प्रभाहो प्रज्ञापनाय मां ने પ્રકારનું કથન કરવામાં આવ્યું છે, એ જ પ્રમાણે અહીં પણ સમસ્ત કથન સમજવું. જે વિસસાપરિણુત પુદ્ગલ સંસ્થાનની અપેક્ષાએ આયત સંસ્થાન પરિણત કહેવામાં આવ્યાં છે, તે પુદગલે વની અપેક્ષાએ કાળાવણ રૂપે પરિણત પણ કહ્યા છે, યાવત્ રૂક્ષપ પરિણત પણ કહ્યાં છે', ત્યાં સુધીનું કથન પ્રણુ કરવું.
ટીકાથ- પહેલાં સૂત્રમાં મિશ્રપુરિત પુદ્ગલેાનું નિરૂપણ કરવામાં આવ્યુ છે. હવે સૂત્રકાર વિસસાપરિણત પુદ્ગલાનું નિરૂપણ નીચે પ્રમાણે કરે છે—
गौतम स्वामीना प्रभ - 'वीससापरिणयाणं भंते! पोग्गला कइ विहा पण्णत्ता ?' હે ભદન્ત ! વિશ્વસાપરિણુત પુદ્ગલ કેટલા પ્રકારના કહ્યાં છે? (વિસ્રસાપરિણત એટલે ભાવથી પરિણતિ પામેલાં પુદ્ગલા)
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૬
